Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling
Prooemium
Deinde considerandum est de his quae competunt religiosis. Et circa hoc quaeruntur
sex. Primo, utrum liceat eis docere, praedicare, et alia huiusmodi facere. Secundo,
utrum liceat eis de negotiis saecularibus se intromittere. Tertio, utrum teneantur
manibus operari. Quarto, utrum liceat eis de eleemosynis vivere. Quinto, utrum liceat
eis mendicare. Sexto, utrum liceat eis vestimenta ceteris viliora deferre. (IIa-IIae, q. 187 pr.)
Articulus 1.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod religiosis non liceat docere, praedicare, et
alia huiusmodi facere. Dicitur enim VII, qu. I, in quodam statuto Constantinopolitanae
synodi, monachorum vita subiectionis habet verbum et discipulatus, non docendi, vel
praesidendi, vel pascendi alios. Hieronymus etiam dicit, ad Riparium et desiderium,
monachus non doctoris, sed plangentis habet officium. Leo etiam Papa dicit, ut habetur
XVI, qu. I, praeter domini sacerdotes, nullus audeat praedicare, sive monachus sive
laicus ille sit qui cuiuslibet scientiae nomine gloriatur. Sed non licet transgredi
proprium officium et statutum Ecclesiae. Ergo videtur quod religiosis non liceat docere,
praedicare, et alia huiusmodi facere. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 arg. 1)
Praeterea, in statuto Nicaenae synodi, quod ponitur XVI, qu. I, sic dicitur, firmiter
et indissolubiliter omnibus praecipimus, ut aliquis monachus poenitentiam nemini tribuat,
nisi invicem sibi, ut iustum est. Mortuum non sepeliat, nisi monachum secum in monasterio
commorantem, vel si fortuito quemcumque advenientium fratrum ibi mori contigerit.
Sed sicut ista pertinent ad officium clericorum, ita etiam praedicare et docere. Ergo,
cum alia sit causa monachi, et alia clerici, sicut Hieronymus dicit, ad Heliodorum;
videtur quod non liceat religiosis praedicare et docere, et alia huiusmodi facere. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 arg. 2)
Praeterea, Gregorius dicit, in Regist., nemo potest ecclesiasticis obsequiis deservire,
et in monastica regula ordinate persistere, et habetur XVI, qu. I. Sed monachi tenentur
in monastica regula ordinate persistere. Ergo videtur quod non possint ecclesiasticis
obsequiis deservire. Docere autem et praedicare pertinent ad ecclesiastica obsequia.
Ergo videtur quod non liceat eis praedicare aut docere, aut aliquid huiusmodi facere. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod Gregorius dicit, et habetur causa et quaestione eadem, ex auctoritate
huius decreti, quod apostolico moderamine et pietatis officio a nobis est constitutum,
sacerdotibus monachis, apostolorum figuram tenentibus, liceat praedicare, baptizare,
communionem dare, pro peccatoribus orare, poenitentiam imponere, atque peccata solvere. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod aliquid dicitur non licere alicui dupliciter. Uno modo, quia
habet in se quod contrariatur ei quod dicitur non licere, sicut nulli homini licet
peccare, quia habet in se quilibet homo rationem et obligationem ad legem Dei, quibus
contrariatur peccatum. Et hoc modo dicitur alicui non licere praedicare vel docere,
vel aliquid huiusmodi facere, quia habet in se aliquid quod his repugnat, vel ratione
praecepti, sicut his qui sunt irregulares, ex statuto Ecclesiae, non licet ascendere
ad sacros ordines; vel propter peccatum, secundum illud Psalmi, peccatori autem dixit
Deus, quare tu enarras iustitias meas? Hoc autem modo, non est illicitum religiosis
praedicare, docere, et alia huiusmodi facere. Tum quia ex voto vel praecepto regulae
non obligantur ad hoc quod ab his abstineant. Tum etiam quia non redduntur ad haec
minus idonei ex aliquo peccato commisso, sed magis idonei, ex exercitio sanctitatis
quod assumpserunt. Stultum autem est dicere ut per hoc quod aliquis in sanctitate
promovetur, efficiatur minus idoneus ad spiritualia officia exercenda. Et ideo stulta
est quorundam opinio dicentium quod ipse status religionis impedimentum affert talia
exequendi. Quorum errorem Bonifacius Papa rationibus supra dictis excludit, dicens,
ut habetur XVI, qu. I, sunt nonnulli, nullo dogmate fulti, audacissimo quidem zelo
magis amaritudinis quam dilectionis inflammati, asserentes monachos, quia mundo mortui
sunt et Deo vivunt, sacerdotalis officii potentia indignos. Sed omnino labuntur. Quod
ostendit, primo quidem, quia non contrariatur regulae, subdit enim, neque enim beatus
Benedictus, monachorum praeceptor almificus, huiuscemodi rei aliquo modo fuit interdictor.
Et similiter nec in aliis regulis hoc prohibetur. Secundo improbat praedictum errorem
ex idoneitate monachorum, cum in fine capituli subdit, quanto quisque est excellentior,
tanto et in illis, scilicet spiritualibus operibus, potentior. Alio modo dicitur aliquid
non licere alicui, non propter contrarium quod habeat, sed propter hoc quod ei deficit
unde illud possit, sicut diacono non licet Missam celebrare, quia non habet ordinem
sacerdotalem; et presbytero non licet sententiam ferre, quia non habet episcopalem
auctoritatem. In quibus tamen est distinguendum. Quia ea quae sunt ordinis, committi
non possunt nisi ei qui ordinem habet, sicut diacono non potest committi quod celebret
Missam, nisi fiat sacerdos. Ea vero quae sunt iurisdictionis, committi possunt eis
qui non habent ordinariam iurisdictionem, sicut prolatio sententiae committitur ab
episcopo simplici sacerdoti. Et hoc modo dicitur non licere monachis et aliis religiosis
praedicare, docere, et alia huiusmodi facere, quia status religionis non dat eis potestatem
haec faciendi. Possunt tamen ista facere si ordinem accipiant vel ordinariam iurisdictionem,
aut etiam si eis committantur ea quae sunt iurisdictionis. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod ex verbis illis habetur quod monachi, ex hoc quod sunt
monachi, non nanciscuntur potestatem talia faciendi, non autem quod ex hoc quod sunt
monachi, habeant aliquid contrarium executioni talium actuum. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod illud etiam statutum Nicaeni Concilii praecipit ut monachi
non usurpent sibi, ex hoc quod sunt monachi, potestatem huiusmodi actus exercendi.
Non autem prohibet quin ista possint eis committi. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ista duo se non compatiuntur, quod aliquis ordinariam curam
ecclesiasticorum officiorum habeat, et monasticam regulam in monasterio servet. Per
hoc tamen non excluditur quin monachi et alii religiosi possint interdum circa ecclesiastica
officia occupari ex commissione praelatorum qui ordinariam curam habent, et praecipue
illi quorum religiones ad hoc sunt specialiter institutae, ut infra dicetur. (IIa-IIae, q. 187 a. 1 ad 3)
Articulus 2.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod religiosis non liceat saecularia negotia
tractare. Dicitur enim in praedicto decreto Bonifacii Papae quod beatus Benedictus
eos saecularium negotiorum edixit expertes fore. Quod quidem apostolicis documentis,
et omnium sanctorum patrum institutis, non solum monachis, sed etiam canonicis omnibus
imperatur, secundum illud II ad Tim. II, nemo militans Deo implicat se saecularibus
negotiis. Sed omnibus religiosis imminet quod militent Deo. Ergo non licet eis saecularia
negotia exercere. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 arg. 1)
Praeterea, I ad Thessal. IV, dicit apostolus, operam detis ut quieti sitis, et ut
negotium vestrum agatis, Glossa, dimissis alienis, quod vobis utile est in emendationem
vitae. Sed religiosi specialiter assumunt studium emendationis vitae. Ergo non debent
saecularia negotia exercere. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 arg. 2)
Praeterea, super illud Matth. I, ecce qui mollibus vestiuntur in domibus regum sunt,
dicit Hieronymus, ex hoc ostendit rigidam vitam et austeram praedicationem vitare
debere aulas regum, et mollium hominum palatia declinare. Sed necessitas saecularium
negotiorum ingerit hominem ad frequentandum regum palatia. Ergo non licet religiosis
aliqua negotia saecularia pertractare. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus dicit, Rom. ult., commendo vobis Phoeben, sororem nostram,
et postea subdit, et assistatis ei in quocumque negotio vestri indiguerit. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, status religionis est ordinatus ad
perfectionem caritatis consequendam. Ad quam quidem principaliter pertinet Dei dilectio,
secundario autem dilectio proximi. Et ideo religiosi praecipue et propter se debent
intendere ad hoc quod Deo vacent. Si autem necessitas proximis immineat, eorum negotia
ex caritate agere debent, secundum illud Galat. VI, alter alterius onera portate,
et sic adimplebitis legem Christi, quia et in hoc ipso quod proximis serviunt propter
Deum, dilectioni divinae obsequuntur. Unde dicitur Iac. I, religio munda et immaculata
apud Deum et patrem haec est, visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum, Glossa,
idest, succurrere eis qui carent praesidio in tempore necessitatis. Est ergo dicendum
quod causa cupiditatis saecularia negotia gerere nec monachis nec clericis licet.
Causa vero caritatis se negotiis saecularibus, cum debita moderatione, ingerere possunt,
secundum superioris licentiam, et ministrando et dirigendo. Unde dicitur in decretis,
dist. LXXXVIII, decrevit sancta synodus nullum deinceps clericum aut possessiones
conducere, aut negotiis saecularibus se permiscere, nisi propter curam pupillorum
aut orphanorum aut viduarum, aut si forte episcopus civitatis ecclesiasticarum rerum
sollicitudinem eum habere praecipiat. Eadem autem ratio est de religiosis et clericis,
quia utrisque similiter negotia saecularia interdicuntur, ut dictum est. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod monachis interdicuntur tractare saecularia negotia propter
cupiditatem, non autem propter caritatem. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod non est curiositas, sed caritas, si propter necessitatem
aliquis se negotiis immisceat. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod frequentare palatia regum propter delicias vel gloriam vel
cupiditatem, non competit religiosis, sed ea adire propter pias causas competit eis.
Unde dicitur IV Reg. IV, quod Eliseus dixit ad mulierem, nunquid habes negotium, et
vis ut loquar regi vel principi militiae? Similiter etiam convenit religiosis adire
regum palatia ad eos arguendos et dirigendos, sicut Ioannes Baptista arguebat Herodem,
ut dicitur Matth. XIV. (IIa-IIae, q. 187 a. 2 ad 3)
Articulus 3.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod religiosi manibus operari teneantur. Non enim
excusantur religiosi ab observantia praeceptorum. Sed operari manibus est in praecepto,
secundum illud I ad Thess. IV, operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis.
Unde et Augustinus, in libro de operibus Monach., dicit, ceterum quis ferat homines
contumaces, idest religiosos non operantes, de quibus ibi loquitur, saluberrimis apostoli
monitis resistentes, non sicut infirmiores tolerari, sed sicut sanctiores praedicari?
Ergo videtur quod religiosi teneantur manibus operari. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 arg. 1)
Praeterea, II ad Thess. III, super illud, si quis non vult operari, nec manducet,
dicit Glossa, dicunt quidam de operibus spiritualibus hoc apostolum praecepisse non
de opere corporali, in quo agricolae vel opifices laborant; et infra, sed superfluo
conantur et sibi et ceteris caliginem adducere, ut quod utiliter caritas monet, non
solum facere nolint, sed nec etiam intelligere; et infra, vult servos Dei corporaliter
operari unde vivant. Sed praecipue religiosi servi Dei nominantur, utpote se totaliter
divino servitio mancipantes, sicut patet per Dionysium, VI cap. Eccles. Hier. Ergo
videtur quod teneantur manibus operari. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 arg. 2)
Praeterea, Augustinus dicit, in libro de operibus Monach., quid agant qui operari
corporaliter nolunt, scire desidero. Orationibus, inquiunt, et Psalmis, et lectionibus
et verbo Dei. Sed quod per ista non excusentur, ostendit per singula. Nam primo, de
oratione dicit, citius exauditur una obedientis oratio quam decem millia contemptoris,
illos contemptores intelligens et indignos exaudiri, qui manibus non operantur. Secundo,
de divinis laudibus subdit, cantica vero divina cantare etiam manibus operantes facile
possunt. Tertio, subiungit de lectione, qui autem se dicunt vacare lectioni, nonne
illic inveniunt quod praecipit apostolus? Quae est ergo ista perversitas, lectioni
nolle obtemperare, dum vult ei vacare? Quarto, subiungit de praedicatione, si autem
alicui sermo erogandus est, et ita occupat ut manibus operari non vacet, nunquid hoc
omnes in monasterio possunt? Quando ergo non omnes possunt, cur sub hoc obtentu omnes
vacare volunt? Quanquam, si omnes possent, vicissitudine facere deberent, non solum
ut ceteri necessariis operibus occuparentur, sed etiam quia sufficit ut multis audientibus
unus loquatur. Ergo videtur quod religiosi non debent cessare ab opere manuali propter
huiusmodi opera spiritualia quibus vacant. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 arg. 3)
Praeterea, Luc. XII, super illud, vendite quae possidetis etc., dicit Glossa, non
tantum cibos vestros communicate pauperibus, sed etiam vendite possessiones vestras,
ut, omnibus vestris semel pro domino spretis, postea labore manuum operemini unde
vivatis vel eleemosynam faciatis. Sed ad religiosos pertinet proprie omnia sua relinquere.
Ergo videtur quod etiam eorum sit de labore manuum suarum vivere et eleemosynas facere. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 arg. 4)
Praeterea, religiosi praecipue videntur teneri apostolorum vitam imitari, quia statum
perfectionis profitentur. Sed apostoli manibus propriis laborabant, secundum illud
I ad Cor. IV, laboramus operantes manibus nostris. Ergo videtur quod religiosi teneantur
manibus operari. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 arg. 5)
Sed contra, ad praecepta observanda quae communiter omnibus proponuntur, eodem modo
tenentur religiosi et saeculares. Sed praeceptum de opere manuali communiter omnibus
proponitur, ut patet II ad Thess. III, subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinate,
etc. (fratrem autem nominat quemlibet Christianum, sicut et I ad Cor. VII, si quis
frater habet uxorem infidelem, etc.); et ibidem dicitur, si quis non vult operari,
nec manducet. Non ergo religiosi magis tenentur manibus operari quam saeculares. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod labor manualis ad quatuor ordinatur. Primo quidem, et principaliter,
ad victum quaerendum. Unde primo homini dictum est, in sudore vultus tui vesceris
pane tuo. Et in Psalmo, labores manuum tuarum quia manducabis, et cetera. Secundo,
ordinatur ad tollendum otium, ex quo multa mala oriuntur. Unde dicitur Eccli. XXXIII,
mittes servum in operationem, ne vacet, multam enim malitiam docuit otiositas. Tertio,
ordinatur ad concupiscentiae refrenationem, inquantum per hoc maceratur corpus. Unde
II ad Cor. VI, dicitur, in laboribus, in ieiuniis, in vigiliis, in castitate. Quarto
autem, ordinatur ad eleemosynas faciendas. Unde dicitur, ad Ephes. IV, qui furabatur,
iam non furetur, magis autem laboret, operando manibus suis quod bonum est, ut habeat
unde tribuat necessitatem patienti. Secundum ergo quod labor manualis ordinatur ad
victum quaerendum, cadit sub necessitate praecepti prout est necessarium ad talem
finem, quod enim ordinatur ad finem, a fine necessitatem habet; ut scilicet in tantum
sit necessarium in quantum sine eo finis esse non potest. Et ideo qui non habet aliunde
unde possit vivere, tenetur manibus operari, cuiuscumque sit conditionis. Et hoc significant
verba apostoli dicentis, qui non vult operari, nec manducet, quasi diceret, ea necessitate
tenetur aliquis ad manibus operandum, qua tenetur ad manducandum. Unde si quis absque
manducatione posset vitam transigere, non teneretur manibus operari. Et eadem ratio
est de illis qui habent alias unde licite vivere possint. Non enim intelligitur aliquis
posse facere quod non licite facere potest. Unde et apostolus non invenitur opus manuum
praecepisse nisi ad excludendum peccatum eorum qui illicite victum acquirebant. Nam
primo quidem praecepit apostolus opus manuale ad evitandum furtum, ut patet ad Ephes.
IV, qui furabatur, iam non furetur, magis autem laboret operando manibus suis. Secundo,
ad vitandum cupiditatem alienarum rerum, unde dicit, I ad Thess. IV, operemini manibus
vestris, sicut praecepimus vobis, ut honeste ambuletis ad illos qui foris sunt. Tertio,
ad evitandum turpia negotia, ex quibus aliqui victum acquirunt, unde II ad Thess.
III, dicit, cum essemus apud vos, hoc denuntiabamus vobis, quoniam si quis non vult
operari, non manducet. Audivimus enim quosdam inter vos ambulare inquiete, nihil operantes,
sed curiose agentes, Glossa, qui foeda cura necessaria sibi provident. His autem qui
huiusmodi sunt, denuntiamus et obsecramus ut cum silentio operantes panem suum manducent.
Unde Hieronymus dicit, super Epist. ad Galat., quod apostolus hoc dixit non tam officio
docentis quam vitio gentis. Sciendum tamen quod sub opere manuali intelliguntur omnia
humana officia ex quibus homines licite victum lucrantur, sive manibus, sive pedibus,
sive lingua fiant, vigiles enim et cursores, et alia huiusmodi de suo labore viventes,
intelliguntur de operibus manuum vivere. Quia enim manus est organum organorum, per
opus manuum omnis operatio intelligitur de qua aliquis potest licite victum lucrari.
Secundum autem quod opus manuale ordinatur ad otium tollendum, vel ad corporis macerationem,
non cadit sub necessitate praecepti secundum se consideratum, quia multis aliis modis
potest vel caro macerari, vel etiam otium tolli, quam per opus manuale. Maceratur
enim caro per ieiunia et vigilias. Et otium tollitur per meditationes sanctarum Scripturarum
et laudes divinas, unde super illud Psalmi, defecerunt oculi mei in eloquium tuum,
dicit Glossa, non est otiosus qui verbo Dei tantum studet, nec pluris est qui extra
operatur quam qui studium cognoscendae veritatis exercet. Et ideo propter has causas
religiosi non tenentur ad opera manualia, sicut nec saeculares, nisi forte ad haec
per statuta sui ordinis obligentur; sicut Hieronymus dicit, in epistola ad rusticum
monachum, Aegyptiorum monasteria hunc tenent morem, ut nullum absque opere aut labore
suscipiant, non tam propter victus necessitatem quam propter animae salutem, ne vagentur
perniciosis cogitationibus. Inquantum vero opus manuale ordinatur ad eleemosynas faciendas,
non cadit sub necessitate praecepti, nisi forte in aliquo casu in quo ex necessitate
aliquis eleemosynas facere teneretur, et non posset alias habere unde pauperibus subveniret.
In quo casu obligarentur similiter religiosi et saeculares ad opera manualia exequenda. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod illud praeceptum quod ab apostolo proponitur, est de
iure naturali. Unde super illud II ad Thess. III ut subtrahatis vos ab omni fratre
inordinate ambulante, dicit Glossa, aliter quam ordo naturae exigit, loquitur autem
ibi de his qui ab opere manuali cessabant. Unde et natura manus homini dedit loco
armorum et tegumentorum, quae aliis animalibus tribuit, ut scilicet per manus haec
et omnia necessaria conquirant. Ex quo patet quod communiter ad hoc praeceptum tenentur
et religiosi et saeculares, sicut ad omnia alia legis naturalis praecepta. Non tamen
peccant quicumque manibus non operantur. Quia ad illa praecepta legis naturae quae
pertinent ad bonum multorum, non tenentur singuli, sed sufficit quod unus vacet huic
officio, alius alii, puta quod quidam sint opifices, quidam agricolae, quidam iudices,
quidam doctores, et sic de aliis; secundum illud apostoli, I ad Cor. XII. Si totum
corpus oculus, ubi auditus? Et si totum auditus, ubi odoratus? (IIa-IIae, q. 187 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod Glossa illa sumitur ab Augustino, in libro de operibus Monach.,
in quo loquitur contra monachos quosdam qui dicebant non esse licitum servis Dei manibus
operari, propter hoc quod dominus dicit, Matth. VI, nolite solliciti esse animae vestrae,
quid manducetis. Nec tamen per haec verba inducitur necessitas religiosis manibus
operandi, si habent aliunde unde vivere possint. Quod patet per hoc quod subdit, vult
servos Dei corporaliter operari unde vivant. Hoc autem non magis pertinet ad religiosos
quam ad saeculares. Quod patet ex duobus. Primo quidem, ex ipso modo loquendi quo
apostolus utitur, dicens, subtrahatis vos ab omni fratre ambulante inordinate. Fratres
enim omnes Christianos vocat, nondum enim erant tunc temporis religiones institutae.
Secundo, quia religiosi non tenentur ad alia quam saeculares nisi propter regulae
professionem. Et ideo, si in statutis regulae non contineatur aliquid de opere manuali,
non tenentur aliter ad operandum manibus religiosi quam saeculares. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod illis operibus spiritualibus quae ibi tangit Augustinus,
potest aliquis vocare dupliciter, uno modo, quasi deserviens utilitati communi; alio
modo, quasi insistens utilitati privatae. Illi ergo qui praedictis spiritualibus operibus
publice vacant, excusantur per huiusmodi opera spiritualia ab opere manuali, duplici
ratione. Primo quidem, quia oportet eos totaliter esse occupatos circa huiusmodi opera.
Secundo, quia huiusmodi opera exercentibus debetur subministratio victus ab his quorum
utilitati deserviunt. Illi vero qui praedictis operibus non quasi publicis, sed quasi
privatis vacant, nec oportet quod per huiusmodi opera a manualibus operibus abstrahantur,
nec etiam fit eis debitum ut de stipendiis fidelium vivant. Et de talibus loquitur
Augustinus. Quod enim dicit, cantica divina decantare manibus operantes possunt, exemplo
opificum, qui fabulis linguas dant cum tamen manus ab opere non recedant, manifestum
est quod non potest intelligi de his qui horas canonicas in Ecclesia decantant; sed
intelligitur de his qui Psalmos vel hymnos dicunt quasi privatas orationes. Similiter
quod dicit de lectione et oratione, referendum est ad orationes et lectiones privatas,
quas etiam laici interdum faciunt, non autem ad illos qui publicas orationes in Ecclesia
faciunt, vel etiam publicas lectiones in scholis legunt. Unde non dicit, qui dicunt
se vacare doctrinae vel instructioni, sed, qui dicunt se vacare lectioni. Similiter
autem de praedicatione loquitur, non quae fit publice ad populum, sed quae specialiter
fit ad unum vel paucos per modum privatae admonitionis. Unde signanter dicit, si alicui
sermo erogandus est, nam, sicut Glossa dicit, I ad Cor. II, sermo est qui privatim
fit, praedicatio quae fit in communi. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 ad 3)
Ad quartum dicendum quod illi qui omnia propter Deum spernunt, tenentur manibus operari
quando non habent alias unde vivant, vel unde eleemosynas faciant in casu in quo facere
eleemosynam cadit sub praecepto, non autem aliter, ut dictum est. Et secundum hoc
loquitur Glossa inducta. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 ad 4)
Ad quintum dicendum quod hoc quod apostoli manibus laboraverunt, quandoque quidem
fuit necessitatis, quandoque vero supererogationis. Necessitatis quidem, quando ab
aliis victum invenire non poterant, unde super illud I ad Cor. IV, laboramus operantes
manibus nostris, dicit Glossa, quia nemo dat nobis. Supererogationis autem, ut patet
per id quod habetur I ad Cor. IX, ubi dicit apostolus quod non usus est potestate
quam habebat vivendi de Evangelio. Hac autem supererogatione utebatur apostolus tribus
de causis. Primo quidem, ut occasionem praedicandi auferret pseudoapostolis, qui propter
sola temporalia praedicabant. Unde dicit, II ad Cor. XI, quod autem facio, et faciam,
ut amputem eorum occasionem, et cetera. Secundo, ad evitandum gravamen eorum quibus
praedicabat. Unde dicit, II ad Cor. XII, quid minus habuistis prae ceteris Ecclesiis,
nisi quod ego ipse non gravavi vos? Tertio, ad dandum exemplum operandi otiosis. Unde
II ad Thess. III, dicit, nocte et die operantes, ut formam daremus vobis ad imitandum
nos. Quod tamen apostolus non faciebat in locis in quibus habebat facultatem quotidie
praedicandi, sicut Athenis, ut Augustinus dicit, in libro de operibus monachorum.
Non autem propter hoc religiosi tenentur apostolum in hoc imitari, cum non teneantur
ad omnes supererogationes. Unde nec alii apostoli manibus operabantur. (IIa-IIae, q. 187 a. 3 ad 5)
Articulus 4.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod religiosis non liceat de eleemosynis vivere.
Apostolus enim, I ad Tim. V, praecipit ut viduae quae possunt aliunde sustentari,
non vivant de eleemosynis Ecclesiae, ut Ecclesia sufficiat illis quae vere viduae
sunt. Et Hieronymus dicit, ad Damasum Papam, quod qui bonis parentum et opibus sustentari
possunt, si quod pauperum est accipiunt, sacrilegium profecto committunt, et per abusionem
talium iudicium sibi manducant et bibunt. Sed religiosi possunt de labore manuum sustentari,
si sint validi. Ergo videtur quod peccent eleemosynas pauperum comedendo. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 arg. 1)
Praeterea, vivere de sumptibus fidelium est merces deputata praedicantibus Evangelium
pro suo labore vel opere, secundum illud Matth. X, dignus est operarius cibo suo.
Sed praedicare Evangelium non pertinet ad religiosos, sed maxime ad praelatos, qui
sunt pastores et doctores. Ergo religiosi non possunt licite vivere de eleemosynis
fidelium. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 arg. 2)
Praeterea, religiosi sunt in statu perfectionis. Sed perfectius est dare eleemosynas
quam accipere, dicitur enim Act. XX, beatius est magis dare quam accipere. Ergo non
debent de eleemosynis vivere, sed magis ex operibus manuum suarum eleemosynas dare. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 arg. 3)
Praeterea, ad religiosos pertinet impedimenta virtutis et occasiones peccati vitare.
Sed acceptio eleemosynarum praebet occasionem peccati, et impedit virtutis actum.
Unde super illud II ad Thess. ult., ut nosmetipsos formam daremus vobis etc., dicit
Glossa, qui frequenter ad alienam mensam comedit otio deditus, aduletur necesse est
pascenti se. Dicitur etiam Exod. XXIII, ne accipias munera, quae excaecant prudentes
et mutant verba iustorum. Et Prov. XXII dicitur, qui accipit mutuum, servus est faenerantis,
quod est religioni contrarium, unde super illud II ad Thess. III, ut nosmetipsos formam
daremus etc., dicit Glossa, religio nostra ad libertatem homines advocat. Ergo videtur
quod religiosi non debeant de eleemosynis vivere. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 arg. 4)
Praeterea, religiosi praecipue tenentur imitari apostolorum perfectionem, unde apostolus
dicit, ad Philipp. III, quicumque perfecti sumus, hoc sentiamus. Sed apostolus nolebat
vivere de sumptibus fidelium, ut occasionem auferret pseudoapostolis, sicut ipse dicit,
II ad Cor. XI, et ne scandalum poneretur infirmis, ut patet I ad Cor. IX. Ergo videtur
quod propter easdem causas religiosi debeant abstinere ne de eleemosynis vivant. Unde
et Augustinus dicit, in libro de operibus Monach., amputetis occasionem turpium nundinarum,
quibus existimatio vestra laeditur et infirmis offendiculum ponitur, et ostendite
hominibus non vos in otio facilem victum, sed per angustam et arctam viam regnum Dei
quaerere. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 arg. 5)
Sed contra est quod, sicut Gregorius dicit, in libro Dialog., beatus Benedictus tribus
annis, in specu permanens, de his quae a Romano monacho ministrabantur, refectus est,
postquam domum parentesque reliquerat. Et tamen, validus corpore existens, non legitur
de labore manuum victum quaesivisse. Ergo religiosi licite possunt de eleemosynis
vivere. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod unicuique licet vivere de eo quod suum est vel sibi debitum.
Fit autem aliquid alicuius ex liberalitate donantis. Et ideo religiosi et clerici
quorum monasteriis vel Ecclesiis, ex munificentia principum vel quorumcumque fidelium
sunt facultates collatae ex quibus sustententur, possunt de eis vivere licite, absque
hoc quod manibus laborent. Et tamen certum est eos de eleemosynis vivere. Unde et
similiter, si aliqua mobilia religiosis a fidelibus conferantur, possunt de eis licite
vivere, stultum est enim dicere quod aliquis in eleemosynam possit accipere magnas
possessiones, non autem panem vel parvam pecuniam. Sed quia huiusmodi beneficia religiosis
videntur esse collata ad hoc quod liberius religiosis actibus insistere possint, quorum
cupiunt se fore participes qui temporalia subministrant, redderetur eis usus praedictorum
donorum illicitus si ab actibus religiosis desisterent, quia sic, quantum est de se,
defraudarent intentionem eorum qui talia beneficia contulerunt. Debitum autem est
aliquid alicui dupliciter. Uno modo, propter necessitatem, quae facit omnia communia,
ut Ambrosius dicit. Et ideo, si religiosi necessitatem patiantur, licite possunt de
eleemosynis vivere. Quae quidem necessitas potest esse, primo quidem, propter corporis
infirmitatem, ex qua contingit quod non possint sibi labore manuum victum quaerere.
Secundo, si illud quod ex opere manuali conquirunt, eis ad victum non sufficiat. Unde
Augustinus dicit, in libro de operibus Monach., quod bona opera fidelium subsidio
supplendorum necessariorum deesse non debent illis servis Dei qui manibus operantur,
ut horae quibus ad expediendum animum ita vacatur ut illa corporalia opera geri non
possint, non opprimant egestate. Tertio, propter pristinam conversationem eorum qui
non consueverunt manibus laborare. Unde Augustinus dicit, in libro de operibus Monach.,
quod si habebant aliquid in saeculo quo facile sine opificio sustentarent istam vitam,
quod, conversi ad Deum, indigentibus dispertiti sunt; et credenda est eorum infirmitas,
et ferenda. Solent enim tales, languidius educati, laborem operum corporalium sustinere
non posse. Alio modo efficitur aliquid alicui debitum ex eo quod ipse exhibet, sive
sit aliquid temporale sive spirituale, secundum illud I ad Cor. IX, si nos vobis spiritualia
seminavimus, non magnum est si carnalia vestra metamus. Et secundum hoc, quadrupliciter
possunt religiosi de eleemosynis vivere quasi sibi debitis. Primo, si praedicent auctoritate
praelatorum. Secundo, si sint ministri altaris. Quia, ut dicitur I ad Cor. IX, qui
altari deserviunt, cum altari participantur, ita et dominus ordinavit his qui Evangelium
denuntiant, de Evangelio vivere. Et Augustinus dicit, in libro de operibus Monach.,
si Evangelistae sunt, fateor, habent (potestatem vivendi de sumptibus fidelium), si
ministri altaris, dispensatores sacramentorum, bene sibi istam non arrogant, sed plane
vindicant potestatem. Et hoc ideo, quia sacramentum altaris, ubicumque agatur, commune
est toti populo fidelium. Tertio, si insistant studio sacrae Scripturae ad communem
utilitatem totius Ecclesiae. Unde Hieronymus dicit, contra Vigilantium, haec in Iudaea
usque hodie perseverat consuetudo, non solum apud nos sed etiam apud Hebraeos, ut
qui in lege domini meditantur die ac nocte, et patrem non habent in terra nisi solum
Deum, totius orbis foveantur ministeriis. Quarto, si bona temporalia quae habebant
monasterio largiuntur, possunt de eleemosynis monasterio factis vivere. Unde Augustinus
dicit, in libro de operibus Monach., quod his qui, relicta vel distributa sive ampla
sive qualicumque opulentia, inter pauperes Christi pia et salubri humilitate numerari
volunt, vicem sustentandae vitae eorum res ipsa communis et fraterna caritas debet.
Qui laudabiliter agunt si manibus operentur. Quod si nolint, quis audeat eos cogere?
Nec est attendendum, ut ibidem subditur, in quibus monasteriis vel in quo loco indigentibus
fratribus quisquis hoc quod habebat impenderit, omnium enim Christianorum una respublica
est. Si vero aliqui sint religiosi qui absque necessitate et utilitate quam afferant,
velint otiosi de eleemosynis quae dantur pauperibus vivere, hoc est eis illicitum.
Unde Augustinus dicit, in libro de operibus Monach., plerumque ad professionem servitutis
Dei ex conditione servili aliqui veniunt, et ex vita rusticana, et ex opificum exercitatione
et plebeio labore, de quibus non apparet utrum ex proposito servitutis Dei venerint,
an, vitam inopem et laboriosam fugientes, vacui pasci atque vestiri velint, et insuper
honorari a quibus contemni conterique consueverunt. Tales ergo se, quominus operentur,
de infirmitate corporis excusare non possunt, praeteritae quippe vitae consuetudine
convincuntur. Et postea subdit, si nolunt operari, nec manducent. Neque propterea
ad pietatem divites humiliantur, ut pauperes ad superbiam extollantur, nullo enim
modo decet ut in ea vita ubi senatores fiunt laboriosi, fiant opifices otiosi; et
quo veniunt, relictis deliciis suis, qui fuerunt praediorum domini, ibi sint rustici
delicati. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod auctoritates illae sunt intelligendae tempore necessitatis,
quando scilicet non posset aliter pauperibus subveniri. Tunc enim tenerentur non solum
ab eleemosynis accipiendis desistere, sed etiam sua, si qua haberent, largiri ad pauperum
sustentationem. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod praelatis competit praedicatio ex officio, religiosis autem
potest competere ex commissione. Et ita, cum laborent in agro dominico, possunt exinde
vivere, secundum illud II ad Tim. II, laborantem agricolam oportet primum de fructibus
percipere; ubi dicit Glossa, scilicet praedicatorem, qui in agro Ecclesiae ligone
verbi Dei excolit corda auditorum. Possunt etiam de eleemosynis vivere qui praedicatoribus
ministrant. Unde super illud Rom. XV, si spiritualium eorum participes facti sunt
gentiles, debent et in carnalibus ministrare eis, dicit Glossa, scilicet Iudaeis,
qui miserunt praedicatores ab Hierosolymis. Et tamen sunt etiam aliae causae ex quibus
alicui debetur ut de sumptibus fidelium vivat, ut dictum est. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, ceteris paribus, dare est perfectius quam accipere. Et tamen
dare vel relinquere omnia sua pro Christo, et modica accipere ad sustentationem vitae,
melius est quam dare particulariter aliqua pauperibus, ut ex supra dictis patet. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 ad 3)
Ad quartum dicendum quod accipere munera ad divitias augmentandas, vel accipere victum
ab alio sibi non debitum absque utilitate et necessitate, praestat occasionem peccati.
Quod non habet locum in religiosis, ut ex supra dictis patet. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 ad 4)
Ad quintum dicendum quod, quando apparet manifesta necessitas et utilitas propter
quam aliqui religiosi de eleemosynis vivunt absque opere manuali, non scandalizantur
ex hoc infirmi, sed malitiosi, more Pharisaeorum, quorum scandalum contemnendum dominus
docet, Matth. XV. Sed si non esset evidens necessitas et utilitas, posset exinde generari
scandalum infirmis, quod esset vitandum. Idem tamen scandalum imminere potest de his
qui facultatibus communibus otiosi utuntur. (IIa-IIae, q. 187 a. 4 ad 5)
Articulus 5.
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod religiosis non liceat mendicare. Dicit enim
Augustinus, in libro de operibus Monach., tam multos hypocritas sub habitu monachorum
usquequaque dispersit callidissimus hostis, circueuntes provincias, et postea subdit,
omnes petunt, omnes exigunt aut sumptus lucrosae egestatis, aut simulatae pretium
sanctitatis. Ergo videtur quod vita religiosorum mendicantium sit reprobanda. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 arg. 1)
Praeterea, I ad Thess. IV dicitur, operemini manibus vestris, sicut praecepimus vobis,
ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt, et nullius aliquid desideretis, ubi Glossa
dicit, ideo opus est agendum, et non otiandum, quia honestum est, et quasi lux, ad
infideles, et non desiderabitis rem alterius, nedum rogetis vel tollatis aliquid.
Et II ad Thess. III, super illud, si quis non vult operari etc., dicit, vult servos
Dei corporaliter operari unde vivant, ut non compellantur egestate necessaria petere.
Sed hoc est mendicare. Ergo videtur quod illicitum sit, praetermisso opere manuali,
mendicare. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 arg. 2)
Praeterea, illud quod est in lege prohibitum et iustitiae contrarium, non competit
religiosis. Sed mendicare est prohibitum in lege divina, dicitur enim Deut. XV, omnino
indigens et mendicus non erit inter vos; et in Psalmo, non vidi iustum derelictum,
nec semen eius quaerens panem. Sed secundum iura civilia punitur validus mendicans,
ut habetur codice, de validis mendicantibus. Ergo non competit religiosis mendicare. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 arg. 3)
Praeterea, verecundia est de turpi, ut Damascenus dicit. Sed Ambrosius dicit, in libro
de Offic., quod verecundia petendi ingenuos prodit natales. Ergo mendicare est turpe.
Non ergo religiosis competit. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 arg. 4)
Praeterea, maxime de eleemosynis vivere competit praedicantibus Evangelium, secundum
domini statutum, ut supra dictum est. Eis tamen non competit mendicare, quia super
illud II ad Tim. II, laborantem agricolam etc., dicit Glossa, vult apostolus quod
Evangelista intelligat quod necessaria sumere ab eis in quibus laborat, non est mendicitas,
sed potestas. Ergo videtur quod religiosis non competat mendicare. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 arg. 5)
Sed contra est quod religiosis competit vivere ad imitationem Christi. Sed Christus
mendicavit, secundum illud Psalmi, ego autem mendicus sum et pauper; ubi dicit Glossa,
hoc dicit Christus de se ex forma servi; et infra, mendicus est qui ab alio petit,
et pauper est qui sibi non sufficit. Et in alio Psalmo, ego egenus et pauper sum,
ubi dicit Glossa, ego sum egenus, idest petens; et pauper, idest insufficiens mihi,
quia mundanas copias non habeo. Et Hieronymus dicit, in quadam epistola, cave ne,
domino tuo mendicante, scilicet Christo, alienas divitias congeras. Ergo conveniens
est religiosis mendicare. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 s. c.)
Respondeo dicendum quod circa mendicitatem duo possunt considerari. Unum quidem ex
parte actus ipsius mendicationis, quae habet quandam abiectionem sibi coniunctam,
illi enim videntur abiectissimi inter homines esse qui non solum sunt pauperes, sed
in tantum sunt egentes quod necesse habent ab aliis victum acquirere. Et secundum
hoc, causa humilitatis aliqui laudabiliter mendicant, sicut et alia assumunt quae
ad abiectionem quandam pertinent, quasi efficacissimam medicinam contra superbiam,
quam vel in seipsis, vel etiam in aliis per exemplum exstinguere volunt. Sicut enim
infirmitas quae est ex superexcessu caloris, efficacissime sanatur per ea quae in
frigiditate excedunt; ita etiam pronitas ad superbiam efficacissime curatur per ea
quae multum abiecta videntur. Et ideo dicitur in decretis, de Poenit., dist. II, cap.
si quis semel, exercitia humilitatis sunt, si quis se vilioribus officiis subdat,
et ministeriis indignioribus tradat, ita namque arrogantiae et humanae gloriae vitium
curari poterit. Unde Hieronymus, in epistola ad Oceanum, commendat Fabiolam de hoc
quod optabat ut, suis divitiis pariter effusis pro Christo, stipes acciperet. Quod
etiam beatus Alexius perfecit, qui, omnibus suis propter Christum dimissis, gaudebat
se etiam a servis suis eleemosynas accepisse. Et de beato Arsenio legitur, in vitis
patrum, quod gratias egit de hoc quod, necessitate cogente, oportuit eum eleemosynam
petere. Unde et in poenitentiam pro gravibus culpis iniungitur aliquibus ut peregrinentur
mendicantes. Sed quia humilitas, sicut et ceterae virtutes, absque discretione esse
non debet, ita oportet discrete mendicitatem ad humiliationem assumere, ut ex hoc
homo notam cupiditatis non incurrat, vel cuiuscumque alterius indecentis. Alio modo
potest considerari mendicitas ex parte eius quod quis mendicando acquirit. Et sic
ad mendicandum potest homo ex duobus induci. Uno modo, ex cupiditate habendi divitias
vel victum otiosum. Et talis mendicitas est illicita. Alio modo, ex necessitate vel
utilitate. Ex necessitate quidem, sicut cum aliquis non potest aliunde habere unde
vivat, nisi mendicet. Ex utilitate autem, sicut cum aliquis intendit ad aliquid utile
perficiendum quod sine eleemosynis fidelium facere non potest, sicut petuntur eleemosynae
pro constructione pontis vel Ecclesiae, vel quibuscumque aliis operibus quae vergunt
in utilitatem communem; sicut scholares, ut possint vacare studio sapientiae. Et hoc
modo mendicitas est licita, sicut saecularibus, ita et religiosis. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Augustinus ibi loquitur expresse de his qui ex cupiditate
mendicant. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 ad 1)
Ad secundum dicendum quod prima Glossa loquitur de petitione quae fit ex cupiditate,
ut patet ex verbis apostoli. Secunda autem Glossa loquitur de illis qui absque omni
utilitate quam faciant, necessaria petunt ut otiosi vivant. Non autem otiose vivit
qui qualitercumque utiliter vivit. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ex illo praecepto legis divinae non prohibetur alicui mendicare,
sed prohibetur divitibus ne tam tenaces sint ut propter hoc aliqui egestate mendicare
cogantur. Lex autem civilis imponit poenam validis mendicantibus qui non propter utilitatem
vel necessitatem mendicant. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 ad 3)
Ad quartum dicendum quod duplex est turpitudo, una inhonestatis; alia exterioris defectus,
sicut turpe est homini esse infirmum vel pauperem. Et talem turpitudinem habet mendicitas.
Unde non pertinet ad culpam, sed ad humilitatem pertinere potest, ut dictum est. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 ad 4)
Ad quintum dicendum quod praedicantibus ex debito debetur victus ab his quibus praedicant.
Si tamen non quasi sibi debitum, sed quasi gratis dandum mendicando petere velint,
ad maiorem utilitatem pertinet. (IIa-IIae, q. 187 a. 5 ad 5)
Articulus 6.
Ad sextum sic proceditur. Videtur quod non liceat religiosis vilioribus vestibus uti
quam ceteris. Quia secundum apostolum, I ad Thess. ult., ab omni specie mala abstinere
debemus. Sed vilitas vestium habet speciem mali. Dicit enim dominus, Matth. VII, attendite
a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium. Et super illud Apoc.
VI, ecce equus pallidus etc., dicit Glossa, videns Diabolus nec per apertas tribulationes
nec per apertas haereses se posse proficere, praemittit falsos fratres, qui sub habitu
religionis obtinent naturam nigri et rufi equi, pervertendo fidem. Ergo videtur quod
religiosi non debeant vilibus vestibus uti. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 arg. 1)
Praeterea, Hieronymus dicit, ad Nepotianum, vestes pullas, idest nigras, aeque vita
ut candidas. Ornatus et sordes pari modo fugiendi sunt, quia alterum delicias, alterum
gloriam redolet. Ergo videtur quod, cum inanis gloria sit gravius peccatum quam deliciarum
usus, quod religiosi, qui debent ad perfectiora tendere, magis debent vitare vestes
viles quam pretiosas. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 arg. 2)
Praeterea, religiosi maxime intendere debent operibus poenitentiae. Sed in operibus
poenitentiae non est utendum exterioribus signis tristitiae, sed magis signis laetitiae,
dicit enim dominus, Matth. VI, cum ieiunatis, nolite fieri, sicut hypocritae, tristes;
et postea subdit, tu autem cum ieiunas, unge caput tuum et faciem tuam lava. Quod
exponens Augustinus, in libro de Serm. Dom. in monte, dicit, in hoc capitulo maxime
animadvertendum est non in solo rerum corporearum nitore atque pompa, sed etiam in
ipsis sordibus luctuosis esse posse iactantiam, et eo periculosiorem, quo sub nomine
servitutis Dei decipit. Ergo videtur quod religiosi non debeant vilioribus vestibus
indui. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 arg. 3)
Sed contra est quod, Heb. XI, apostolus dicit, circuierunt in melotis, in pellibus
caprinis, Glossa, ut Elias et alii. Et in decretis, XXI, qu. IV, dicitur, si inventi
fuerint deridentes eos qui vilibus et religiosis vestibus amicti sunt, corrigantur.
Priscis enim temporibus omnis sacratus vir cum mediocri ac vili veste conversabatur. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut Augustinus dicit, in III de Doct. Christ., in omnibus
exterioribus rebus non usus rerum, sed libido utentis in culpa est ad quam discernendam,
attendendum est quod habitus vilis vel incultus dupliciter potest considerari. Uno
modo, prout est signum quoddam dispositionis vel status humani, quia, ut dicitur Eccli.
XIX, amictus hominis annuntiat de eo, et secundum hoc, vilitas habitus est quandoque
signum tristitiae. Unde et homines in tristitia existentes solent vilioribus vestibus
uti, sicut e contrario in tempore solemnitatis et gaudii utuntur cultioribus vestimentis.
Unde et poenitentes vilibus vestibus induuntur, ut patet Ionae III, de rege, qui indutus
est sacco; et III Reg. XXI, de Achab, qui operuit Cilicio carnem suam. Quandoque vero
est signum contemptus divitiarum et mundani fastus unde Hieronymus dicit, ad rusticum
monachum, sordes vestium candidae mentis indicia sunt, vilis tunica contemptum saeculi
probat. Ita dumtaxat ne animus tumeat, ne habitus sermoque dissentiant. Et secundum
utrumque horum, competit religiosis vilitas vestium, quia religio est status poenitentiae
et contemptus mundanae gloriae. Sed quod aliquis velit hoc aliis significare, contingit
propter tria. Uno modo, ad sui humiliationem, sicut enim ex splendore vestium animus
hominis elevatur, ita ex humilitate vestium humiliatur. Unde de Achab, qui carnem
suam Cilicio induit, dixit dominus ad Eliam, nonne vidisti Achab humiliatum coram
me, ut habetur III Reg. XXI. Alio modo, propter exemplum aliorum. Unde super illud
Matth. III, habebat vestimentum de pilis camelorum etc., dicit Glossa, qui poenitentiam
praedicat, habitum poenitentiae praetendit. Tertio modo, propter inanem gloriam, sicut
Augustinus dicit quod in ipsis sordibus luctuosis potest esse iactantia. Duobus ergo
primis modis, laudabile est abiectis vestibus uti, tertio vero modo, est vitiosum.
Alio autem modo potest considerari habitus vilis et incultus secundum quod procedit
ex avaritia vel ex negligentia. Et sic etiam ad vitium pertinet. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 co.)
Ad primum ergo dicendum quod vilitas vestium de se non habet speciem mali, immo potius
speciem boni, scilicet contemptus mundanae gloriae. Et inde est quod mali sub vilitate
vestium suam malitiam occultant. Unde Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in
monte, quod non ideo debent oves odisse vestimentum suum, quod plerumque illo se occultant
lupi. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 ad 1)
Ad secundum dicendum quod Hieronymus ibi loquitur de vestibus vilibus quae deferuntur
propter humanam gloriam. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, secundum doctrinam domini, in operibus sanctitatis nihil
homines facere debent propter apparentiam. Quod praecipue contingit quando aliquis
aliquid novum facit. Unde Chrysostomus dicit, super Matth., orans nihil novum faciat
quod aspiciant homines, vel clamando, vel pectus percutiendo, vel manus expandendo,
quia scilicet ex ipsa novitate homines reddunt intentos ad considerandum. Nec tamen
omnis novitas intentos faciens homines ad considerandum, reprehensibilis est. Potest
enim et bene et male fieri. Unde Augustinus dicit, in libro de Serm. Dom. in monte,
quod qui in professione Christianitatis inusitato squalore ac sordibus intentos in
se oculos hominum facit, cum id voluntate faciat, non necessitate patiatur, ceteris
eius operibus potest cognosci utrum hoc contemptu superflui cultus, an ambitione aliqua
faciat. Maxime autem videntur hoc non ex ambitione facere religiosi, qui habitum vilem
deferunt quasi signum suae professionis, qua contemptum mundi profitentur. (IIa-IIae, q. 187 a. 6 ad 3)