Secunda Secundae. Quaestio 33.

Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling

Prooemium

Deinde conſiderandum eſt de correctione fraterna. Et circa hoc quaeruntur octo. Primo, utrum fraterna correctio ſit actus caritatis. Secundo, utrum ſit ſub praecepto. Tertio, utrum hoc praeceptum extendat ſe ad omnes, vel ſolum in praelatis. Quarto, utrum ſubditi teneantur ex hoc praecepto praelatos corrigere. Quinto, utrum peccator poſſit corrigere. Sexto, utrum aliquis debeat corrigi qui ex correctione fit deterior. Septimo, utrum ſecreta correctio debeat praecedere denuntiationem. Octavo, utrum teſtium inductio debeat praecedere denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 pr.)

Articulus 1.

Ad primum ſic proceditur. Videtur quod fraterna correctio non ſit actus caritatis. Dicit enim Gloſſa Matth. XVIII, ſuper illud, ſi peccaverit in te frater tuus, quod frater eſt arguendus ex zelo iuſtitiae. Sed iuſtitia eſt virtus diſtincta a caritate. Ergo correctio fraterna non eſt actus caritatis, ſed iuſtitiae. (IIa-IIae q. 33 a. 1 arg. 1)

Praeterea, correctio fraterna fit per ſecretam admonitionem. Sed admonitio eſt conſilium quoddam, quod pertinet ad prudentiam, prudentis enim eſt eſſe bene conſiliativum, ut dicitur in VI Ethic. Ergo fraterna correctio non eſt actus caritatis, ſed prudentiae. (IIa-IIae q. 33 a. 1 arg. 2)

Praeterea, contrarii actus non pertinent ad eandem virtutem. Sed ſupportare peccantem eſt actus caritatis, ſecundum illud ad Gal. VI, alter alterius onera portate, et ſic adimplebitis legem Chriſti, quae eſt lex caritatis. Ergo videtur quod corrigere fratrem peccantem, quod eſt contrarium ſupportationi, non ſit actus caritatis. (IIa-IIae q. 33 a. 1 arg. 3)

Sed contra, corripere delinquentem eſt quaedam eleemoſyna ſpiritualis. Sed eleemoſyna eſt actus caritatis, ut ſupra dictum eſt. Ergo et correctio fraterna eſt actus caritatis. (IIa-IIae q. 33 a. 1 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod correctio delinquentis eſt quoddam remedium quod debet adhiberi contra peccatum alicuius. Peccatum autem alicuius dupliciter conſiderari poteſt, uno quidem modo, inquantum eſt nocivum ei qui peccat; alio modo, inquantum vergit in nocumentum aliorum, qui ex eius peccato laeduntur vel ſcandalizantur; et etiam inquantum eſt in nocumentum boni communis, cuius iuſtitia per peccatum hominis perturbatur. Duplex ergo eſt correctio delinquentis. Una quidem quae adhibet remedium peccato inquantum eſt quoddam malum ipſius peccantis, et iſta eſt proprie fraterna correctio, quae ordinatur ad emendationem delinquentis. Removere autem malum alicuius eiuſdem rationis eſt et bonum eius procurare. Procurare autem fratris bonum pertinet ad caritatem, per quam volumus et operamur bonum amico. Unde etiam correctio fraterna eſt actus caritatis, quia per eam repellimus malum fratris, ſcilicet peccatum. Cuius remotio magis pertinet ad caritatem quam etiam remotio exterioris damni, vel etiam corporalis nocumenti, quanto contrarium bonum virtutis magis eſt affine caritati quam bonum corporis vel exteriorum rerum. Unde correctio fraterna magis eſt actus caritatis quam curatio infirmitatis corporalis, vel ſubventio qua excluditur exterior egeſtas. Alia vero correctio eſt quae adhibet remedium peccati delinquentis ſecundum quod eſt in malum aliorum, et etiam praecipue in nocumentum communis boni. Et talis correctio eſt actus iuſtitiae, cuius eſt conſervare rectitudinem iuſtitiae unius ad alium. (IIa-IIae q. 33 a. 1 co.)

Ad primum ergo dicendum quod Gloſſa illa loquitur de ſecunda correctione, quae eſt actus iuſtitiae. Vel, ſi loquatur etiam de prima, iuſtitia ibi ſumitur ſecundum quod eſt univerſalis virtus, ut infra dicetur, prout etiam omne peccatum eſt iniquitas, ut dicitur I Ioan. III, quaſi contra iuſtitiam exiſtens. (IIa-IIae q. 33 a. 1 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod, ſicut philoſophus dicit, in VI Ethic., prudentia facit rectitudinem in his quae ſunt ad finem, de quibus eſt conſilium et electio. Tamen cum per prudentiam aliquid recte agimus ad finem alicuius virtutis moralis, puta temperantiae vel fortitudinis, actus ille eſt principaliter illius virtutis ad cuius finem ordinatur. Quia ergo admonitio quae fit in correctione fraterna ordinatur ad amovendum peccatum fratris, quod pertinet ad caritatem; manifeſtum eſt quod talis admonitio principaliter eſt actus caritatis, quaſi imperantis, prudentiae vero ſecundario, quaſi exequentis et dirigentis actum. (IIa-IIae q. 33 a. 1 ad 2)

Ad tertium dicendum quod correctio fraterna non opponitur ſupportationi infirmorum, ſed magis ex ea conſequitur. Intantum enim aliquis ſupportat peccantem inquantum contra eum non turbatur, ſed benevolentiam ad eum ſervat. Et ex hoc contingit quod eum ſatagit emendare. (IIa-IIae q. 33 a. 1 ad 3)

Articulus 2.

Ad ſecundum ſic proceditur. Videtur quod correctio fraterna non ſit in praecepto. Nihil enim quod eſt impoſſibile cadit ſub praecepto, ſecundum illud Hieronymi, maledictus qui dicit Deum aliquid impoſſibile praecepiſſe. Sed Eccle. VII dicitur, conſidera opera Dei, quod nemo poſſit corrigere quem ille deſpexerit. Ergo correctio fraterna non eſt in praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 2 arg. 1)

Praeterea, omnia praecepta legis divinae ad praecepta Decalogi reducuntur. Sed correctio fraterna non cadit ſub aliquo praeceptorum Decalogi. Ergo non cadit ſub praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 2 arg. 2)

Praeterea, omiſſio praecepti divini eſt peccatum mortale, quod in ſanctis viris non invenitur. Sed omiſſio fraternae correctionis invenitur in ſanctis et in ſpiritualibus viris, dicit enim Auguſtinus, I de Civ. Dei, quod non ſolum inferiores, verum etiam hi qui ſuperiorem vitae gradum tenent ab aliorum reprehenſione ſe abſtinent, propter quaedam cupiditatis vincula, non propter officia caritatis. Ergo correctio fraterna non eſt in praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 2 arg. 3)

Praeterea, illud quod eſt in praecepto habet rationem debiti. Si ergo correctio fraterna caderet ſub praecepto, hoc fratribus deberemus ut eos peccantes corrigeremus. Sed ille qui debet alicui debitum corporale, puta pecuniam, non debet eſſe contentus ut ei occurrat creditor, ſed debet eum quaerere ut debitum reddat. Oporteret ergo quod homo quaereret correctione indigentes ad hoc quod eos corrigeret. Quod videtur inconveniens, tum propter multitudinem peccantium, ad quorum correctionem unus homo non poſſet ſufficere; tum etiam quia oporteret quod religioſi de clauſtris ſuis exirent ad homines corrigendos, quod eſt inconveniens. Non ergo fraterna correctio eſt in praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 2 arg. 4)

Sed contra eſt quod Auguſtinus dicit, in libro de Verb. Dom., ſi neglexeris corrigere, peior eo factus es qui peccavit. Sed hoc non eſſet niſi per huiuſmodi negligentiam aliquis praeceptum omitteret. Ergo correctio fraterna eſt in praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 2 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod correctio fraterna cadit ſub praecepto. Sed conſiderandum eſt quod ſicut praecepta negativa legis prohibent actus peccatorum, ita praecepta affirmativa inducunt ad actus virtutum. Actus autem peccatorum ſunt ſecundum ſe mali, et nullo modo bene fieri poſſunt, nec aliquo tempore aut loco, quia ſecundum ſe ſunt coniuncti malo fini, ut dicitur in II Ethic. Et ideo praecepta negativa obligant ſemper et ad ſemper. Sed actus virtutum non quolibet modo fieri debent, ſed obſervatis debitis circumſtantiis quae requiruntur ad hoc quod ſit actus virtuoſus, ut ſcilicet fiat ubi debet, et quando debet, et ſecundum quod debet. Et quia diſpoſitio eorum quae ſunt ad finem attenditur ſecundum rationem finis, in iſtis circumſtantiis virtuoſi actus praecipue attendenda eſt ratio finis, qui eſt bonum virtutis. Si ergo ſit aliqua talis omiſſio alicuius circumſtantiae circa virtuoſum actum quae totaliter tollat bonum virtutis, hoc contrariatur praecepto. Si autem ſit defectus alicuius circumſtantiae quae non totaliter tollat virtutem, licet non perfecte attingat ad bonum virtutis, non eſt contra praeceptum. Unde et philoſophus dicit, in II Ethic., quod ſi parum diſcedatur a medio, non eſt contra virtutem, ſed ſi multum diſcedatur, corrumpitur virtus in ſuo actu. Correctio autem fraterna ordinatur ad fratris emendationem. Et ideo hoc modo cadit ſub praecepto, ſecundum quod eſt neceſſaria ad iſtum finem, non autem ita quod quolibet loco vel tempore frater delinquens corrigatur. (IIa-IIae q. 33 a. 2 co.)

Ad primum ergo dicendum quod in omnibus bonis agendis operatio hominis non eſt efficax niſi adſit auxilium divinum, et tamen homo debet facere quod in ſe eſt. Unde Auguſtinus dicit, in libro de Corr. et Grat., neſcientes quis pertineat ad praedeſtinatorum numerum et quis non pertineat, ſic affici debemus caritatis affectu ut omnes velimus ſalvos fieri. Et ideo omnibus debemus fraternae correctionis officium impendere ſub ſpe divini auxilii. (IIa-IIae q. 33 a. 2 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod, ſicut ſupra dictum eſt, omnia praecepta quae pertinent ad impendendum aliquod beneficium proximo reducuntur ad praeceptum de honoratione parentum. (IIa-IIae q. 33 a. 2 ad 2)

Ad tertium dicendum quod correctio fraterna tripliciter omitti poteſt. Uno quidem modo, meritorie, quando ex caritate aliquis correctionem omittit. Dicit enim Auguſtinus, in I de Civ. Dei, ſi propterea quiſque obiurgandis et corripiendis male agentibus parcit, quia opportunius tempus inquiritur; vel eiſdem ipſis metuit ne deteriores ex hoc efficiantur, vel ad bonam vitam et piam erudiendos impediant alios infirmos et premant, atque avertant a fide; non videtur eſſe cupiditatis occaſio, ſed conſilium caritatis. Alio modo praetermittitur fraterna correctio cum peccato mortali, quando ſcilicet formidatur, ut ibi dicitur, iudicium vulgi et carnis excruciatio vel peremptio; dum tamen haec ita dominentur in animo quod fraternae caritati praeponantur. Et hoc videtur contingere quando aliquis praeſumit de aliquo delinquente probabiliter quod poſſet eum a peccato retrahere, et tamen propter timorem vel cupiditatem praetermittit. Tertio modo huiuſmodi omiſſio eſt peccatum veniale, quando timor et cupiditas tardiorem faciunt hominem ad corrigendum delicta fratris, non tamen ita quod, ſi ei conſtaret quod fratrem poſſet a peccato retrahere, propter timorem vel cupiditatem dimitteret, quibus in animo ſuo praeponit caritatem fraternam. Et hoc modo quandoque viri ſancti negligunt corrigere delinquentes. (IIa-IIae q. 33 a. 2 ad 3)

Ad quartum dicendum quod illud quod debetur alicui determinatae et certae perſonae, ſive ſit bonum corporale ſive ſpirituale, oportet quod ei impendamus non expectantes quod nobis occurrat, ſed debitam ſollicitudinem habentes ut eum inquiramus. Unde ſicut ille qui debet pecuniam creditori debet eum requirere cum tempus fuerit ut ei debitum reddat, ita qui habet ſpiritualiter curam alicuius debet eum quaerere ad hoc quod eum corrigat de peccato. Sed illa beneficia quae non debentur certae perſonae ſed communiter omnibus proximis, ſive ſint corporalia ſive ſpiritualia, non oportet nos quaerere quibus impendamus, ſed ſufficit quod impendamus eis qui nobis occurrunt, hoc enim quaſi pro quadam ſorte habendum eſt, ut Auguſtinus dicit, in I de Doct. Chriſt. Et propter hoc dicit, in libro de Verb. Dom., quod admonet nos dominus noſter non negligere invicem peccata noſtra, non quaerendo quid reprehendas, ſed videndo quid corrigas. Alioquin efficeremur exploratores vitae aliorum, contra id quod dicitur Prov. XXIV, ne quaeras impietatem in domo iuſti, et non vaſtes requiem eius. Unde patet quod nec religioſos oportet exire clauſtrum ad corrigendum delinquentes. (IIa-IIae q. 33 a. 2 ad 4)

Articulus 3.

Ad tertium ſic proceditur. Videtur quod correctio fraterna non pertineat niſi ad praelatos. Dicit enim Hieronymus, ſacerdotes ſtudeant illud Evangelii implere, ſi peccaverit in te frater tuus, et cetera. Sed nomine ſacerdotum conſueverunt ſignificari praelati, qui habent curam aliorum. Ergo videtur quod ad ſolos praelatos pertineat fraterna correctio. (IIa-IIae q. 33 a. 3 arg. 1)

Praeterea, fraterna correctio eſt quaedam eleemoſyna ſpiritualis. Sed corporalem eleemoſynam facere pertinet ad eos qui ſunt ſuperiores in temporalibus, ſcilicet ad ditiores. Ergo etiam fraterna correctio pertinet ad eos qui ſunt ſuperiores in ſpiritualibus, ſcilicet ad praelatos. (IIa-IIae q. 33 a. 3 arg. 2)

Praeterea, ille qui corripit alium movet eum ſua admonitione ad melius. Sed in rebus naturalibus inferiora moventur a ſuperioribus. Ergo etiam ſecundum ordinem virtutis, qui ſequitur ordinem naturae, ad ſolos praelatos pertinet inferiores corrigere. (IIa-IIae q. 33 a. 3 arg. 3)

Sed contra eſt quod dicitur XXIV, qu. III, tam ſacerdotes quam reliqui fideles omnes ſummam debent habere curam de his qui pereunt, quatenus eorum redargutione aut corrigantur a peccatis, aut, ſi incorrigibiles appareant, ab Eccleſia ſeparentur. (IIa-IIae q. 33 a. 3 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut dictum eſt, duplex eſt correctio. Una quidem quae eſt actus caritatis, qui ſpecialiter tendit ad emendationem fratris delinquentis per ſimplicem admonitionem. Et talis correctio pertinet ad quemlibet caritatem habentem, ſive ſit ſubditus ſive praelatus. Eſt autem alia correctio quae eſt actus iuſtitiae, per quam intenditur bonum commune, quod non ſolum procuratur per admonitionem fratris, ſed interdum etiam per punitionem, ut alii a peccato timentes deſiſtant. Et talis correctio pertinet ad ſolos praelatos, qui non ſolum habent admonere, ſed etiam corrigere puniendo. (IIa-IIae q. 33 a. 3 co.)

Ad primum ergo dicendum quod etiam in correctione fraterna, quae ad omnes pertinet, gravior eſt cura praelatorum; ut dicit Auguſtinus, in I de Civ. Dei. Sicut enim temporalia beneficia potius debet aliquis exhibere illis quorum curam temporalem habet, ita etiam beneficia ſpiritualia, puta correctionem, doctrinam et alia huiuſmodi magis debet exhibere illis qui ſunt ſuae ſpirituali curae commiſſi. Non ergo intendit Hieronymus dicere quod ad ſolos ſacerdotes pertineat praeceptum de correctione fraterna, ſed quod ad hos ſpecialiter pertinet. (IIa-IIae q. 33 a. 3 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod ſicut ille qui habet unde corporaliter ſubvenire poſſit quantum ad hoc dives eſt, ita ille qui habet ſanum rationis iudicium, ex quo poſſit alterius delictum corrigere quantum ad hoc eſt ſuperior habendus. (IIa-IIae q. 33 a. 3 ad 2)

Ad tertium dicendum quod etiam in rebus naturalibus quaedam mutuo in ſe agunt, quia quantum ad aliquid ſunt ſe invicem ſuperiora, prout ſcilicet utrumque eſt quodammodo in potentia et quodammodo in actu reſpectu alterius. Et ſimiliter aliquis, inquantum habet ſanum rationis iudicium in hoc in quo alter delinquit, poteſt eum corrigere, licet non ſit ſimpliciter ſuperior. (IIa-IIae q. 33 a. 3 ad 3)

Articulus 4.

Ad quartum ſic proceditur. Videtur quod aliquis non teneatur corrigere praelatum ſuum. Dicitur enim Exod. XIX, beſtia quae tetigerit montem lapidabitur, et II Reg. VI dicitur quod Oza percuſſus eſt a domino quia tetigit arcam. Sed per montem et arcam ſignificatur praelatus. Ergo praelati non ſunt corrigendi a ſubditis. (IIa-IIae q. 33 a. 4 arg. 1)

Praeterea, Gal. II, ſuper illud, in faciem ei reſtiti, dicit Gloſſa, ut par. Ergo, cum ſubditus non ſit par praelato, non debet eum corrigere. (IIa-IIae q. 33 a. 4 arg. 2)

Praeterea, Gregorius dicit, ſanctorum vitam corrigere non praeſumat niſi qui de ſe meliora ſentit. Sed aliquis non debet de ſe meliora ſentire quam de praelato ſuo. Ergo praelati non ſunt corrigendi. (IIa-IIae q. 33 a. 4 arg. 3)

Sed contra eſt quod Auguſtinus dicit, in regula, non ſolum veſtri, ſed etiam ipſius, ideſt praelati, miſeremini, qui inter vos quanto in loco ſuperiore, tanto in periculo maiore verſatur. Sed correctio fraterna eſt opus miſericordiae. Ergo etiam praelati ſunt corrigendi. (IIa-IIae q. 33 a. 4 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod correctio quae eſt actus iuſtitiae per coercionem poenae non competit ſubditis reſpectu praelati. Sed correctio fraterna, quae eſt actus caritatis, pertinet ad unumquemque reſpectu cuiuſlibet perſonae ad quam caritatem debet habere, ſi in eo aliquid corrigibile inveniatur. Actus enim ex aliquo habitu vel potentia procedens ſe extendit ad omnia quae continentur ſub obiecto illius potentiae vel habitus, ſicut viſio ad omnia quae continentur ſub obiecto viſus. Sed quia actus virtuoſus debet eſſe moderatus debitis circumſtantiis, ideo in correctione qua ſubditi corrigunt praelatos debet modus congruus adhiberi, ut ſcilicet non cum protervia et duritia, ſed cum manſuetudine et reverentia corrigantur. Unde apoſtolus dicit, I ad Tim. V, ſeniorem ne increpaveris, ſed obſecra ut patrem. Et ideo Dionyſius redarguit Demophilum monachum quia ſacerdotem irreverenter correxerat, eum percutiens et de Eccleſia eiiciens. (IIa-IIae q. 33 a. 4 co.)

Ad primum ergo dicendum quod tunc praelatus inordinate tangi videtur quando irreverenter obiurgatur, vel etiam quando ei detrahitur. Et hoc ſignificatur per contactum montis et arcae damnatum a Deo. (IIa-IIae q. 33 a. 4 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod in faciem reſiſtere coram omnibus excedit modum fraternae correctionis, et ideo ſic Paulus Petrum non reprehendiſſet niſi aliquo modo par eſſet, quantum ad fidei defenſionem. Sed in occulto admonere et reverenter, hoc poteſt etiam ille qui non eſt par. Unde apoſtolus, ad Coloſs. ult., ſcribit ut praelatum ſuum admoneant, cum dicit, dicite Archippo, miniſterium tuum imple. Sciendum tamen eſt quod ubi immineret periculum fidei, etiam publice eſſent praelati a ſubditis arguendi. Unde et Paulus, qui erat ſubditus Petro, propter imminens periculum ſcandali circa fidem, Petrum publice arguit. Et ſicut Gloſſa Auguſtini dicit, ad Gal. II, ipſe Petrus exemplum maioribus praebuit ut, ſicubi forte rectum tramitem reliquiſſent, non dedignentur etiam a poſterioribus corrigi. (IIa-IIae q. 33 a. 4 ad 2)

Ad tertium dicendum quod praeſumere ſe eſſe ſimpliciter meliorem quam praelatus ſit, videtur eſſe praeſumptuoſae ſuperbiae. Sed aeſtimare ſe meliorem quantum ad aliquid non eſt praeſumptionis, quia nullus eſt in hac vita qui non habeat aliquem defectum. Et etiam conſiderandum eſt quod cum aliquis praelatum caritative monet, non propter hoc ſe maiorem exiſtimat, ſed auxilium impartitur ei qui, quanto in loco ſuperiori, tanto in periculo maiori verſatur, ut Auguſtinus dicit, in regula. (IIa-IIae q. 33 a. 4 ad 3)

Articulus 5.

Ad quintum ſic proceditur. Videtur quod peccator corrigere debeat delinquentem. Nullus enim propter peccatum quod commiſit a praecepto obſervando excuſatur. Sed correctio fraterna cadit ſub praecepto, ut dictum eſt. Ergo videtur quod propter peccatum quod quis commiſit non debeat praetermittere huiuſmodi correctionem. (IIa-IIae q. 33 a. 5 arg. 1)

Praeterea, eleemoſyna ſpiritualis eſt potior quam eleemoſyna corporalis. Sed ille qui eſt in peccato non debet abſtinere quin eleemoſynam corporalem faciat. Ergo multo minus debet abſtinere a correctione delinquentis propter peccatum praecedens. (IIa-IIae q. 33 a. 5 arg. 2)

Praeterea, I Ioan. I dicitur, ſi dixerimus quia peccatum non habemus, noſipſos ſeducimus. Si igitur propter peccatum aliquis impeditur a correctione fraterna, nullus erit qui poſſit corrigere delinquentem. Hoc autem eſt inconveniens. Ergo et primum. (IIa-IIae q. 33 a. 5 arg. 3)

Sed contra eſt quod Iſidorus dicit, in libro de ſummo bono, non debet vitia aliorum corrigere qui eſt vitiis ſubiectus. Et Rom. II dicitur, in quo alium iudicas, teipſum condemnas, eadem enim agis quae iudicas. (IIa-IIae q. 33 a. 5 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut dictum eſt, correctio delinquentis pertinet ad aliquem inquantum viget in eo rectum iudicium rationis. Peccatum autem, ut ſupra dictum eſt, non tollit totum bonum naturae, quin remaneat in peccante aliquid de recto iudicio rationis. Et ſecundum hoc poteſt ſibi competere alterius delictum arguere. Sed tamen per peccatum praecedens impedimentum quoddam huic correctioni affertur, propter tria. Primo quidem, quia ex peccato praecedenti indignus redditur ut alium corrigat. Et praecipue ſi maius peccatum commiſit, non eſt dignus ut alium corrigat de minori peccato. Unde ſuper illud Matth. VII, quid vides feſtucam etc., dicit Hieronymus, de his loquitur qui, cum mortali crimine detineantur obnoxii, minora peccata fratribus non concedunt. Secundo, redditur indebita correctio propter ſcandalum, quod ſequitur ex correctione ſi peccatum corripientis ſit manifeſtum, quia videtur quod ille qui corrigit non corrigat ex caritate, ſed magis ad oſtentationem. Unde ſuper illud Matth. VII, quomodo dicis fratri tuo etc., exponit Chryſoſtomus, in quo propoſito? Puta ex caritate, ut ſalves proximum tuum? Non, quia teipſum ante ſalvares. Vis ergo non alios ſalvare, ſed per bonam doctrinam malos actus celare, et ſcientiae laudem ab hominibus quaerere. Tertio modo, propter ſuperbiam corripientis, inquantum ſcilicet aliquis, propria peccata parvipendens, ſeipſum proximo praefert in corde ſuo, peccata eius auſtera ſeveritate diiudicans, ac ſi ipſe eſſet iuſtus. Unde Auguſtinus dicit, in libro de Serm. Dom. in monte, accuſare vitia officium eſt bonorum, quod cum mali faciunt, alienas partes agunt. Et ideo, ſicut Auguſtinus dicit in eodem, cogitemus, cum aliquem reprehendere nos neceſſitas coegerit, utrum tale ſit vitium quod nunquam habuimus, et tunc cogitemus nos homines eſſe, et habere potuiſſe. Vel tale quod habuimus et iam non habemus, et tunc tangat memoriam communis fragilitas, ut illam correctionem non odium ſed miſericordia praecedat. Si autem invenerimus nos in eodem vitio eſſe, non obiurgemus, ſed congemiſcamus et ad pariter poenitendum invitemus. Ex his igitur patet quod peccator, ſi cum humilitate corripiat delinquentem, non peccat, nec ſibi novam condemnationem acquirit; licet per hoc vel in conſcientia fratris, vel ſaltem ſua, pro peccato praeterito condemnabilem ſe eſſe oſtendat. (IIa-IIae q. 33 a. 5 co.)

Unde patet reſponſio ad obiecta. (IIa-IIae q. 33 a. 5 ad arg.)

Articulus 6.

Ad ſextum ſic proceditur. Videtur quod aliquis non debeat a correctione ceſſare propter timorem ne ille fiat deterior. Peccatum enim eſt quaedam infirmitas animae, ſecundum illud Pſalm., miſerere mei, domine, quoniam infirmus ſum. Sed ille cui imminet cura infirmi etiam propter eius contradictionem vel contemptum non debet ceſſare, quia tunc imminet maius periculum, ſicut patet circa furioſos. Ergo multo magis debet homo peccantem corrigere, quantumcumque graviter ferat. (IIa-IIae q. 33 a. 6 arg. 1)

Praeterea, ſecundum Hieronymum, veritas vitae non eſt dimittenda propter ſcandalum. Praecepta autem Dei pertinent ad veritatem vitae. Cum ergo correctio fraterna cadat ſub praecepto, ut dictum eſt, videtur quod non ſit dimittenda propter ſcandalum eius qui corripitur. (IIa-IIae q. 33 a. 6 arg. 2)

Praeterea, ſecundum apoſtolum, ad Rom. III, non ſunt facienda mala ut veniant bona. Ergo, pari ratione, non ſunt praetermittenda bona ne veniant mala. Sed correctio fraterna eſt quoddam bonum. Ergo non eſt praetermittenda propter timorem ne ille qui corripitur fiat deterior. (IIa-IIae q. 33 a. 6 arg. 3)

Sed contra eſt quod dicitur Prov. IX, noli arguere deriſorem, ne oderit te, ubi dicit Gloſſa, non eſt timendum ne tibi deriſor, cum arguitur, contumelias inferat, ſed hoc potius providendum, ne, tractus ad odium, inde fiat peior. Ergo ceſſandum eſt a correctione fraterna quando timetur ne fiat ille inde deterior. (IIa-IIae q. 33 a. 6 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut dictum eſt, duplex eſt correctio delinquentis. Una quidem pertinens ad praelatos, quae ordinatur ad bonum commune, et habet vim coactivam. Et talis correctio non eſt dimittenda propter turbationem eius qui corripitur. Tum quia, ſi propria ſponte emendari non velit, cogendus eſt per poenas ut peccare deſiſtat. Tum etiam quia, ſi incorrigibilis ſit, per hoc providetur bono communi, dum ſervatur ordo iuſtitiae, et unius exemplo alii deterrentur. Unde iudex non praetermittit ferre ſententiam condemnationis in peccantem propter timorem turbationis ipſius, vel etiam amicorum eius. Alia vero eſt correctio fraterna, cuius finis eſt emendatio delinquentis, non habens coactionem ſed ſimplicem admonitionem. Et ideo ubi probabiliter aeſtimatur quod peccator admonitionem non recipiat, ſed ad peiora labatur, eſt ab huiuſmodi correctione deſiſtendum, quia ea quae ſunt ad finem debent regulari ſecundum quod exigit ratio finis. (IIa-IIae q. 33 a. 6 co.)

Ad primum ergo dicendum quod medicus quadam coactione utitur in phreneticum, qui curam eius recipere non vult. Et huic ſimilatur correctio praelatorum, quae habet vim coactivam, non autem ſimplex correctio fraterna. (IIa-IIae q. 33 a. 6 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod de correctione fraterna datur praeceptum ſecundum quod eſt actus virtutis. Hoc autem eſt ſecundum quod proportionatur fini. Et ideo quando eſt impeditiva finis, puta cum efficitur homo deterior, iam non pertinet ad veritatem vitae, nec cadit ſub praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 6 ad 2)

Ad tertium dicendum quod ea quae ordinantur ad finem habent rationem boni ex ordine ad finem. Et ideo correctio fraterna, quando eſt impeditiva finis, ſcilicet emendationis fratris, iam non habet rationem boni. Et ideo cum praetermittitur talis correctio, non praetermittitur bonum ne eveniat malum. (IIa-IIae q. 33 a. 6 ad 3)

Articulus 7.

Ad ſeptimum ſic proceditur. Videtur quod in correctione fraterna non debeat, ex neceſſitate praecepti, admonitio ſecreta praecedere denuntiationem. Operibus enim caritatis praecipue debemus Deum imitari, ſecundum illud Ephes. V, eſtote imitatores Dei, ſicut filii cariſſimi, et ambulate in dilectione. Deus autem interdum publice punit hominem pro peccato nulla ſecreta monitione praecedente. Ergo videtur quod non ſit neceſſarium admonitionem ſecretam praecedere denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 7 arg. 1)

Praeterea, ſicut Auguſtinus dicit, in libro contra mendacium, ex geſtis ſanctorum intelligi poteſt qualiter ſunt praecepta ſacrae Scripturae intelligenda. Sed in geſtis ſanctorum invenitur facta publica denuntiatio peccati occulti nulla ſecreta monitione praecedente, ſicut legitur Gen. XXXVII quod Ioſeph accuſavit fratres ſuos apud patrem crimine peſſimo; et Act. V dicitur quod Petrus Ananiam et Saphiram, occulte defraudantes de pretio agri, publice denuntiavit nulla ſecreta admonitione praemiſſa. Ipſe etiam dominus non legitur ſecreto admonuiſſe Iudam antequam eum denuntiaret. Non ergo eſt de neceſſitate praecepti ut ſecreta admonitio praecedat publicam denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 7 arg. 2)

Praeterea, accuſatio eſt gravior quam denuntiatio. Sed ad publicam accuſationem poteſt aliquis procedere nulla admonitione ſecreta praecedente, determinatur enim in decretali quod accuſationem debet praecedere inſcriptio. Ergo videtur quod non ſit de neceſſitate praecepti quod ſecreta admonitio praecedat publicam denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 7 arg. 3)

Praeterea, non videtur eſſe probabile quod ea quae ſunt in communi conſuetudine religioſorum ſint contra praecepta Chriſti. Sed conſuetum eſt in religionibus quod in capitulis aliqui proclamantur de culpis nulla ſecreta admonitione praemiſſa. Ergo videtur quod hoc non ſit de neceſſitate praecepti. (IIa-IIae q. 33 a. 7 arg. 4)

Praeterea, religioſi tenentur ſuis praelatis obedire. Sed quandoque praelati praecipiunt, vel communiter omnibus vel alicui ſpecialiter, ut ſi quid ſcit corrigendum, ei dicatur. Ergo videtur quod teneantur ei dicere etiam ante ſecretam admonitionem. Non ergo eſt de neceſſitate praecepti ut ſecreta admonitio praecedat publicam denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 7 arg. 5)

Sed contra eſt quod Auguſtinus dicit, in libro de verbis Dom., exponens illud, corripe ipſum inter te et ipſum ſolum, ſtudens correctioni, parcens pudori. Forte enim prae verecundia incipit defendere peccatum ſuum, et quem vis facere meliorem, facis peiorem. Sed ad hoc tenemur per praeceptum caritatis ut caveamus ne frater deterior efficiatur. Ergo ordo correctionis fraternae cadit ſub praecepto. (IIa-IIae q. 33 a. 7 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod circa publicam denuntiationem peccatorum diſtinguendum eſt. Aut enim peccata ſunt publica, aut ſunt occulta. Si quidem ſint publica, non eſt tantum adhibendum remedium ei qui peccavit, ut melior fiat, ſed etiam aliis, in quorum notitiam devenit, ut non ſcandalizentur. Et ideo talia peccata ſunt publice arguenda, ſecundum illud apoſtoli, I ad Tim. V, peccantem coram omnibus argue, ut ceteri timorem habeant; quod intelligitur de peccatis publicis, ut Auguſtinus dicit, in libro de verbis Dom. Si vero ſint peccata occulta, ſic videtur habere locum quod dominus dicit, ſi peccaverit in te frater tuus, quando enim te offendit publice coram aliis, iam non ſolum in te peccat, ſed etiam in alios, quos turbat. Sed quia etiam in occultis peccatis poteſt parari proximorum offenſa, ideo adhuc diſtinguendum videtur. Quaedam enim peccata occulta ſunt quae ſunt in nocumentum proximorum vel corporale vel ſpirituale, puta ſi aliquis occulte tractet quomodo civitas tradatur hoſtibus; vel ſi haereticus privatim homines a fide avertat. Et quia hic ille qui occulte peccat non ſolum in te peccat, ſed etiam in alios; oportet ſtatim ad denuntiationem procedere, ut huiuſmodi nocumentum impediatur, niſi forte aliquis firmiter aeſtimaret quod ſtatim per ſecretam admonitionem poſſet huiuſmodi mala impedire. Quaedam vero peccata ſunt quae ſunt ſolum in malum peccantis et tui, in quem peccatur vel quia a peccante laederis, vel ſaltem ex ſola notitia. Et tunc ad hoc ſolum tendendum eſt ut fratri peccanti ſubveniatur. Et ſicut medicus corporalis ſanitatem confert, ſi poteſt, ſine alicuius membri abſciſſione; ſi autem non poteſt, abſcindit membrum minus neceſſarium, ut vita totius conſervetur, ita etiam ille qui ſtudet emendationi fratris debet, ſi poteſt, ſic emendare fratrem, quantum ad conſcientiam, ut fama eius conſervetur. Quae quidem eſt utilis, primo quidem et ipſi peccanti, non ſolum in temporalibus, in quibus quantum ad multa homo patitur detrimentum amiſſa fama; ſed etiam quantum ad ſpiritualia, quia prae timore infamiae multi a peccato retrahuntur, unde quando ſe infamatos conſpiciunt, irrefrenate peccant. Unde Hieronymus dicit, corripiendus eſt ſeorſum frater, ne, ſi ſemel pudorem aut verecundiam amiſerit, permaneat in peccato. Secundo debet conſervari fama fratris peccantis, tum quia, uno infamato, alii infamantur, ſecundum illud Auguſtini, in Epiſt. ad plebem Hipponenſem, cum de aliquibus qui ſanctum nomen profitentur aliquid criminis vel falſi ſonuerit vel veri patuerit, inſtant, ſatagunt, ambiunt ut de omnibus hoc credatur. Tum etiam quia ex peccato unius publicato alii provocantur ad peccatum. Sed quia conſcientia praeferenda eſt famae, voluit dominus ut ſaltem cum diſpendio famae fratris conſcientia per publicam denuntiationem a peccato liberetur. Unde patet de neceſſitate praecepti eſſe quod ſecreta admonitio publicam denuntiationem praecedat. (IIa-IIae q. 33 a. 7 co.)

Ad primum ergo dicendum quod omnia occulta Deo ſunt nota. Et ideo hoc modo ſe habent occulta peccata ad iudicium divinum ſicut publica ad humanum. Et tamen plerumque Deus peccatores quaſi ſecreta admonitione arguit interius inſpirando, vel vigilanti vel dormienti, ſecundum illud Iob XXXIII, per ſomnium in viſione nocturna, quando irruit ſopor ſuper homines, tunc aperit aures virorum, et erudiens eos inſtruit diſciplina, ut avertat hominem ab his quae fecit. (IIa-IIae q. 33 a. 7 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod dominus peccatum Iudae, tanquam Deus, ſicut publicum habebat. Unde ſtatim poterat ad publicandum procedere. Tamen ipſe non publicavit, ſed obſcuris verbis eum de peccato ſuo admonuit. Petrus autem publicavit peccatum occultum Ananiae et Saphirae tanquam executor Dei, cuius revelatione peccatum cognovit. De Ioſeph autem credendum eſt quod fratres ſuos quandoque admonuerit, licet non ſit ſcriptum. Vel poteſt dici quod peccatum publicum erat inter fratres, unde dicit pluraliter, accuſavit fratres ſuos. (IIa-IIae q. 33 a. 7 ad 2)

Ad tertium dicendum quod quando imminet periculum multitudinis, non habent ibi locum haec verba domini, quia tunc frater peccans non peccat in te tantum. (IIa-IIae q. 33 a. 7 ad 3)

Ad quartum dicendum quod huiuſmodi proclamationes quae in capitulis religioſorum fiunt ſunt de aliquibus levibus, quae famae non derogant. Unde ſunt quaſi quaedam commemorationes potius oblitarum culparum quam accuſationes vel denuntiationes. Si eſſent tamen talia de quibus frater infamaretur, contra praeceptum domini ageret qui per hunc modum peccatum fratris publicaret. (IIa-IIae q. 33 a. 7 ad 4)

Ad quintum dicendum quod praelato non eſt obediendum contra praeceptum divinum, ſecundum illud Act. V, obedire oportet Deo magis quam hominibus. Et ideo quando praelatus praecipit ut ſibi dicatur quod quis ſciverit corrigendum, intelligendum eſt praeceptum ſane, ſalvo ordine correctionis fraternae, ſive praeceptum fiat communiter ad omnes, ſive ad aliquem ſpecialiter. Sed ſi praelatus expreſſe praeciperet contra hunc ordinem a domino conſtitutum, et ipſe peccaret praecipiens et ei obediens, quaſi contra praeceptum domini agens, unde non eſſet ei obediendum. Quia praelatus non eſt iudex occultorum, ſed ſolus Deus, unde non habet poteſtatem praecipiendi aliquid ſuper occultis niſi inquantum per aliqua indicia manifeſtantur, puta per infamiam vel aliquas ſuſpiciones; in quibus caſibus poteſt praelatus praecipere eodem modo ſicut et iudex ſaecularis vel eccleſiaſticus poteſt exigere iuramentum de veritate dicenda. (IIa-IIae q. 33 a. 7 ad 5)

Articulus 8.

Ad octavum ſic proceditur. Videtur quod teſtium inductio non debeat praecedere publicam denuntiationem. Peccata enim occulta non ſunt aliis manifeſtanda, quia ſic homo magis eſſet proditor criminis quam corrector fratris, ut Auguſtinus dicit. Sed ille qui inducit teſtes peccatum fratris alteri manifeſtat. Ergo in peccatis occultis non debet teſtium inductio praecedere publicam denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 8 arg. 1)

Praeterea, homo debet diligere proximum ſicut ſeipſum. Sed nullus ad ſuum peccatum occultum inducit teſtes. Ergo neque ad peccatum occultum fratris debet inducere. (IIa-IIae q. 33 a. 8 arg. 2)

Praeterea, teſtes inducuntur ad aliquid probandum. Sed in occultis non poteſt fieri probatio per teſtes. Ergo fruſtra huiuſmodi teſtes inducuntur. (IIa-IIae q. 33 a. 8 arg. 3)

Praeterea, Auguſtinus dicit, in regula, quod prius praepoſito debet oſtendi quam teſtibus. Sed oſtendere praepoſito ſive praelato eſt dicere Eccleſiae. Non ergo teſtium inductio debet praecedere publicam denuntiationem. (IIa-IIae q. 33 a. 8 arg. 4)

Sed contra eſt quod dominus dicit, Matth. XVIII. (IIa-IIae q. 33 a. 8 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod de uno extremo ad aliud extremum convenienter tranſitur per medium. In correctione autem fraterna dominus voluit quod principium eſſet occultum, dum frater corriperet fratrem inter ſe et ipſum ſolum; finem autem voluit eſſe publicum, ut ſcilicet Eccleſiae denuntiaretur. Et ideo convenienter in medio ponitur teſtium inductio, ut primo paucis indicetur peccatum fratris, qui poſſint prodeſſe et non obeſſe, ut ſaltem ſic ſine multitudinis infamia emendetur. (IIa-IIae q. 33 a. 8 co.)

Ad primum ergo dicendum quod quidam ſic intellexerunt ordinem fraternae correctionis eſſe ſervandum ut primo frater ſit in ſecreto corripiendus, et ſi audierit, bene quidem. Si autem non audierit, ſi peccatum ſit omnino occultum, dicebant non eſſe ulterius procedendum. Si autem incipit iam ad plurium notitiam devenire aliquibus indiciis, debet ulterius procedi, ſecundum quod dominus mandat. Sed hoc eſt contra id quod Auguſtinus dicit, in regula, quod peccatum fratris non debet occultari, ne putreſcat in corde. Et ideo aliter dicendum eſt quod poſt admonitionem ſecretam ſemel vel pluries factam, quandiu ſpes probabiliter habetur de correctione, per ſecretam admonitionem procedendum eſt. Ex quo autem iam probabiliter cognoſcere poſſumus quod ſecreta admonitio non valet, procedendum eſt ulterius, quantumcumque ſit peccatum occultum, ad teſtium inductionem. Niſi forte probabiliter aeſtimaretur quod hoc ad emendationem fratris non proficeret, ſed exinde deterior redderetur, quia propter hoc eſt totaliter a correctione ceſſandum, ut ſupra dictum eſt. (IIa-IIae q. 33 a. 8 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod homo non indiget teſtibus ad emendationem ſui peccati, quod tamen poteſt eſſe neceſſarium ad emendationem peccati fratris. Unde non eſt ſimilis ratio. (IIa-IIae q. 33 a. 8 ad 2)

Ad tertium dicendum quod teſtes poſſunt induci propter tria. Uno modo, ad oſtendendum quod hoc ſit peccatum de quo aliquis arguitur; ut Hieronymus dicit. Secundo, ad convincendum de actu, ſi actus iteretur; ut Auguſtinus dicit, in regula. Tertio, ad teſtificandum quod frater admonens fecit quod in ſe fuit; ut Chryſoſtomus dicit. (IIa-IIae q. 33 a. 8 ad 3)

Ad quartum dicendum quod Auguſtinus intelligit quod prius dicatur praelato quam teſtibus ſecundum quod praelatus eſt quaedam ſingularis perſona quae magis poteſt prodeſſe quam alii, non autem quod dicatur ei tanquam Eccleſiae, ideſt ſicut in loco iudicis reſidenti. (IIa-IIae q. 33 a. 8 ad 4)