Secunda Secundae. Quaestio 147.

Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling

Prooemium

Deinde conſiderandum eſt de ieiunio. Et circa hoc quaeruntur octo. Primo, utrum ieiunium ſit actus virtutis. Secundo, cuius virtutis ſit actus. Tertio, utrum cadat ſub praecepto. Quarto, utrum aliqui excuſentur ab obſervatione huius praecepti. Quinto, de tempore ieiunii. Sexto, utrum ſemel comedere requiratur ad ieiunium. Septimo, de hora comeſtionis ieiunantium. Octavo, de cibis a quibus debent abſtinere. (IIa-IIae, q. 147 pr.)

Articulus 1.

Ad primum ſic proceditur. Videtur quod ieiunium non ſit actus virtutis. Omnis enim virtutis actus eſt Deo acceptus. Sed ieiunium non ſemper eſt Deo acceptum, ſecundum illud Iſaiae LVIII, quare ieiunavimus, et non aſpexiſti? Ergo ieiunium non eſt actus virtutis. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 arg. 1)

Praeterea, nullus actus virtutis recedit a medio virtutis. Sed ieiunium recedit a medio virtutis, quod quidem in virtute abſtinentiae accipitur ſecundum hoc, ut ſubveniatur neceſſitati naturae, cui per ieiunium aliquid ſubtrahitur; alioquin non ieiunantes non haberent virtutem abſtinentiae. Ergo ieiunium non eſt actus virtutis. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 arg. 2)

Praeterea, illud quod communiter omnibus convenit, et bonis et malis, non eſt actus virtutis. Sed ieiunium eſt huiuſmodi, quilibet enim, antequam comedat, ieiunus eſt. Ergo ieiunium non eſt actus virtutis. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 arg. 3)

Sed contra eſt quod connumeratur aliis virtutum actibus, II ad Cor. VI, ubi apoſtolus dicit, in ieiuniis, in ſcientia, in caſtitate, et cetera. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod ex hoc aliquis actus eſt virtuoſus, quod per rationem ordinatur ad aliquod bonum honeſtum. Hoc autem convenit ieiunio. Aſſumitur enim ieiunium principaliter ad tria. Primo quidem, ad concupiſcentias carnis comprimendas. Unde apoſtolus dicit, in auctoritate inducta, in ieiuniis, in caſtitate, quia per ieiunia caſtitas conſervatur. Ut enim Hieronymus dicit, ſine Cerere et Baccho friget Venus, ideſt, per abſtinentiam cibi et potus tepeſcit luxuria. Secundo, aſſumitur ad hoc quod mens liberius elevetur ad ſublimia contemplanda. Unde dicitur Dan. X, quod poſt ieiunium trium hebdomadarum, revelationem accepit a Deo. Tertio, ad ſatisfaciendum pro peccatis. Unde dicitur Ioel II, convertimini ad me in toto corde veſtro, in ieiunio et fletu et planctu. Et hoc eſt quod Auguſtinus dicit, in quodam ſermone de Orat. et Ieiun., ieiunium purgat mentem, ſublevat ſenſum, carnem ſpiritui ſubiicit, cor facit contritum et humiliatum, concupiſcentiae nebulas diſpergit, libidinum ardores extinguit, caſtitatis vero lumen accendit. Unde patet quod ieiunium eſt actus virtutis. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 co.)

Ad primum ergo dicendum quod contingit quod aliquis actus qui ex genere ſuo eſt virtuoſus, ex aliquibus circumſtantiis adiunctis redditur vitioſus. Unde ibidem dicitur, ecce in diebus ieiunii veſtri invenitur voluntas veſtra; et paulo poſt ſubditur, ad lites et contentiones ieiunatis, et percutitis pugno impie. Quod exponens Gregorius, in paſtorali, dicit, voluntas ad laetitiam pertinet, pugnus ad iram. Incaſſum ergo per abſtinentiam corpus atteritur, ſi inordinatis motibus dimiſſa mens vitiis diſſipatur. Et Auguſtinus, in praedicto ſermone, dicit quod ieiunium verboſitatem non amat, divitias ſuperfluitatem iudicat, ſuperbiam ſpernit, humilitatem commendat, praeſtat homini ſeipſum intelligere, quod eſt infirmum et fragile. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod medium virtutis non accipitur ſecundum quantitatem, ſed ſecundum rationem rectam, ut dicitur in II Ethic. Ratio autem iudicat quod propter aliquam ſpecialem cauſam aliquis homo minus ſumat de cibo quam ſibi competeret ſecundum ſtatum communem, ſicut propter infirmitatem vitandam, aut aliqua opera corporalia expeditius agenda. Et multo magis ratio recta hoc ordinat ad ſpiritualia mala vitanda et bona proſequenda. Non tamen ratio recta tantum de cibo ſubtrahit ut natura conſervari non poſſit, quia, ut Hieronymus dicit, non differt utrum magno vel parvo tempore te interimas; et quod de rapina holocauſtum offert qui vel ciborum nimia egeſtate, vel manducandi vel ſomni penuria, immoderate corpus affligit. Similiter etiam ratio recta non tantum de cibo ſubtrahit ut homo reddatur impotens ad debita opera peragenda, unde dicit Hieronymus quod rationalis homo dignitatem amittit qui ieiunium caritati, vel vigilias ſenſus integritati praefert. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 ad 2)

Ad tertium dicendum quod ieiunium naturae, quo quis dicitur ieiunus antequam comedat, conſiſtit in pura negatione. Unde non poteſt poni actus virtutis, ſed ſolum illud ieiunium quo quis, ex rationabili propoſito, a cibis aliqualiter abſtinet. Unde primum dicitur ieiunium ieiuni, ſecundum vero ieiunium ieiunantis, quaſi ex propoſito aliquid agentis. (IIa-IIae, q. 147 a. 1 ad 3)

Articulus 2.

Ad ſecundum ſic proceditur. Videtur quod ieiunium non ſit actus abſtinentiae. Quia ſuper illud Matth. XVII, hoc genus Daemoniorum etc., dicit Hieronymus, ieiunium eſt non ſolum ab eſcis, ſed a cunctis illecebris abſtinere. Sed hoc pertinet ad omnem virtutem. Ergo ieiunium non eſt actus ſpecialiter abſtinentiae. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 arg. 1)

Praeterea, Gregorius dicit, in homilia Quadrageſimae, quod ieiunium quadrageſimale eſt decima totius anni. Sed dare decimas eſt actus religionis, ut ſupra habitum eſt. Ergo ieiunium eſt actus religionis, et non abſtinentiae. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 arg. 2)

Praeterea, abſtinentia eſt pars temperantiae, ut dictum eſt. Temperantia autem contra fortitudinem dividitur, ad quam pertinet moleſtias ſuſtinere, quod maxime videtur eſſe in ieiunio. Ergo ieiunium non eſt actus abſtinentiae. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 arg. 3)

Sed contra eſt quod Iſidorus dicit quod ieiunium eſt parſimonia victus, abſtinentiaque ciborum. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod eadem eſt materia habitus et actus. Unde omnis actus virtuoſus qui eſt circa aliquam materiam, ad illam virtutem pertinet quae medium in illa materia conſtituit. Ieiunium autem attenditur in cibis, in quibus medium adinvenit abſtinentia. Unde manifeſtum eſt quod ieiunium eſt abſtinentiae actus. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 co.)

Ad primum ergo dicendum quod ieiunium proprie dictum conſiſtit in abſtinendo a cibis. Sed metaphorice dictum conſiſtit in abſtinendo a quibuſlibet nocivis, quae maxime ſunt peccata. Vel poteſt dici quod etiam ieiunium proprie dictum eſt abſtinentia ab omnibus illecebris, quia per quaelibet vitia adiuncta deſinit eſſe actus virtuoſus, ut dictum eſt. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod nihil prohibet actum unius virtutis pertinere ad aliam virtutem, ſecundum quod ad eius finem ordinatur, ut ex ſupra dictis patet. Et ſecundum hoc, nihil prohibet ieiunium pertinere ad religionem vel ad caſtitatem, vel ad quamcumque aliam virtutem. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 ad 2)

Ad tertium dicendum quod ad fortitudinem, ſecundum quod eſt ſpecialis virtus, non pertinet perferre quaſcumque moleſtias, ſed ſolum illas quae ſunt circa pericula mortis. Sufferre autem moleſtias quae ſunt ex defectu delectabilium tactus, pertinet ad temperantiam et ad partes eius. Et tales ſunt moleſtiae ieiunii. (IIa-IIae, q. 147 a. 2 ad 3)

Articulus 3.

Ad tertium ſic proceditur. Videtur quod ieiunium non ſit in praecepto. Praecepta enim non dantur de operibus ſupererogationum, quae cadunt ſub conſilio. Sed ieiunium eſt opus ſupererogationis, alioquin, ubique et ſemper aequaliter eſſe obſervandum. Ergo ieiunium non cadit ſub praecepto. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 arg. 1)

Praeterea, quicumque tranſgreditur praeceptum peccat mortaliter. Si ergo ieiunium eſſet in praecepto, omnes non ieiunantes mortaliter peccarent. Per quod videretur magnus laqueus hominibus eſſe iniectus. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 arg. 2)

Praeterea, Auguſtinus dicit, in libro de vera Relig., quod ab ipſa Dei ſapientia, homine aſſumpto, a quo in libertatem vocati ſumus, pauca ſacramenta ſaluberrima conſtituta ſunt, quae ſocietatem Chriſtiani populi, hoc eſt ſub uno Deo liberae multitudinis, continerent. Sed non minus videtur libertas populi Chriſtiani impediri per multitudinem obſervantiarum quam per multitudinem ſacramentorum, dicit enim Auguſtinus, in libro ad inquiſitiones Ianuarii, quod quidam ipſam religionem noſtram, quam manifeſtiſſimis et pauciſſimis celebrationum ſacramentis Dei miſericordia voluit eſſe liberam, ſervilibus premunt oneribus. Ergo videtur quod non debuit per Eccleſiam ieiunium ſub praecepto inſtitui. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 arg. 3)

Sed contra eſt quod Hieronymus, ad Lucinum, dicit, de ieiuniis loquens, unaquaeque provincia abundet in ſuo ſenſu, et praecepta maiorum leges apoſtolicas arbitretur. Ergo ieiunium eſt in praecepto. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod ſicut ad ſaeculares principes pertinet praecepta legalia, iuris naturalis determinativa, tradere de his quae pertinent ad utilitatem communem in temporalibus rebus; ita etiam ad praelatos eccleſiaſticos pertinet ea ſtatutis praecipere quae ad utilitatem communem fidelium pertinent in ſpiritualibus bonis. Dictum eſt autem quod ieiunium utile eſt et ad deletionem et cohibitionem culpae, et ad elevationem mentis in ſpiritualia. Unuſquiſque autem ex naturali ratione tenetur tantum ieiuniis uti quantum ſibi neceſſarium eſt ad praedicta. Et ideo ieiunium in communi cadit ſub praecepto legis naturae. Sed determinatio temporis et modi ieiunandi ſecundum convenientiam et utilitatem populi Chriſtiani, cadit ſub praecepto iuris poſitivi quod eſt a praelatis Eccleſiae inſtitutum. Et hoc eſt ieiunium Eccleſiae, aliud, naturae. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 co.)

Ad primum ergo dicendum quod ieiunium, ſecundum ſe conſideratum, non nominat aliquid eligibile, ſed quiddam poenale. Redditur autem eligibile ſecundum quod eſt utile ad finem aliquem. Et ideo, abſolute conſideratum, non eſt de neceſſitate praecepti, ſed eſt de neceſſitate praecepti unicuique tali remedio indigenti. Et quia multitudo hominum ut plurimum indiget tali remedio, tum quia in multis omnes offendimus, ut dicitur Iac. III; tum etiam quia caro concupiſcit adverſus ſpiritum, ut dicitur Galat. V, conveniens fuit ut Eccleſia aliqua ieiunia ſtatueret communiter ab omnibus obſervanda, non quaſi praecepto ſubiiciens id quod ſimpliciter ad ſupererogationem pertinet, ſed quaſi in ſpeciali determinans id quod eſt neceſſarium in communi. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod praecepta quae per modum communis ſtatuti proponuntur, non eodem modo obligant omnes, ſed ſecundum quod requiritur ad finem quem legiſlator intendit. Cuius auctoritatem ſi aliquis tranſgrediendo ſtatutum contemnat; vel hoc modo tranſgrediatur quod impediatur finis quem intendit, peccat mortaliter talis tranſgreſſor. Si autem ex aliqua rationabili cauſa quis ſtatutum non ſervet, praecipue in caſu in quo etiam, ſi legiſlator adeſſet, non decerneret eſſe ſervandum, talis tranſgreſſio non conſtituit peccatum mortale. Et inde eſt quod non omnes qui omnino non ſervant ieiunia Eccleſiae, mortaliter peccant. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 ad 2)

Ad tertium dicendum quod Auguſtinus ibi loquitur de his quae neque ſanctarum Scripturarum auctoritatibus continentur, nec in Conciliis epiſcoporum ſtatuta inveniuntur, nec conſuetudine univerſalis Eccleſiae roborata ſunt. Ieiunia vero quae ſunt in praecepto, ſunt in Conciliis epiſcoporum ſtatuta, et conſuetudine univerſalis Eccleſiae roborata. Nec ſunt contra libertatem populi fidelis, ſed magis ſunt utilia ad impediendum ſervitutem peccati, quae repugnat libertati ſpirituali; de qua dicitur, Galat. V, vos autem, fratres, in libertatem vocati eſtis, tantum, ne libertatem detis in occaſionem carnis. (IIa-IIae, q. 147 a. 3 ad 3)

Articulus 4.

Ad quartum ſic proceditur. Videtur quod omnes ad ieiunia Eccleſiae teneantur. Praecepta enim Eccleſiae obligant ſicut Dei praecepta, ſecundum illud Lucae X, qui vos audit, me audit. Sed ad praecepta Dei ſervanda omnes tenentur. Ergo ſimiliter omnes tenentur ad ſervanda ieiunia quae ſunt ab Eccleſia inſtituta. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 arg. 1)

Praeterea, maxime videntur excuſari pueri a ieiunio, propter aetatem. Sed pueri non excuſantur, dicitur enim Ioel II, ſanctificate ieiunium. Et poſtea ſequitur, congregate parvulos et ſugentes ubera, ergo multo magis omnes alii ad ieiunia tenentur. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 arg. 2)

Praeterea, ſpiritualia ſunt temporalibus praeferenda, et neceſſaria non neceſſariis. Sed opera corporalia ordinantur ad lucrum temporale, peregrinatio etiam, etſi ad ſpiritualia ordinetur, non eſt neceſſitatis. Cum ergo ieiunium ordinetur ad ſpiritualem utilitatem, et neceſſitatem habeat ex ſtatuto Eccleſiae, videtur quod non ſint ieiunia Eccleſiae praetermittenda propter peregrinationem vel corporalia opera. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 arg. 3)

Praeterea, magis eſt aliquid faciendum ex propria voluntate quam ex neceſſitate, ut patet per apoſtolum, II ad Cor. IX. Sed pauperes ſolent ex neceſſitate ieiunare, propter defectum alimentorum. Ergo multo magis debent ex propria voluntate ieiunare. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 arg. 4)

Sed contra, videtur quod nullus iuſtus teneatur ieiunare. Praecepta enim Eccleſiae non obligant contra doctrinam Chriſti. Sed dominus dixit, Lucae V, quod non poſſunt filii ſponſi ieiunare quandiu cum ipſis eſt ſponſus. Eſt autem cum omnibus iuſtis, ſpiritualiter eos inhabitans, unde dominus dicit, Matth. ult., ecce, ego vobiſcum ſum uſque ad conſummationem ſaeculi. Ergo iuſti ex ſtatuto Eccleſiae non obligantur ad ieiunandum. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut ſupra dictum eſt, ſtatuta communia proponuntur ſecundum quod multitudini conveniunt. Et ideo legiſlator in eis ſtatuendis attendit id quod communiter et in pluribus accidit. Si quid autem ex ſpeciali cauſa in aliquo inveniatur quod obſervantiae ſtatuti repugnet, non intendit talem legiſlator, ad ſtatuti obſervantiam obligare. In quo tamen eſt diſtinctio adhibenda. Nam ſi cauſa ſit evidens, per ſeipſum licite poteſt homo ſtatuti obſervantiam praeterire, praeſertim conſuetudine interveniente; vel ſi non poſſet de facili recurſus ad ſuperiorem haberi. Si vero cauſa ſit dubia, debet aliquis ad ſuperiorem recurrere qui habet poteſtatem in talibus diſpenſandi. Et hoc eſt obſervandum in ieiuniis ab Eccleſia inſtitutis, ad quae omnes communiter obligantur, niſi in eis fuerit aliquod ſpeciale impedimentum. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 co.)

Ad primum ergo dicendum quod praecepta Dei ſunt praecepta iuris naturalis, quae ſecundum ſe ſunt de neceſſitate ſalutis. Sed ſtatuta Eccleſiae ſunt de his quae non per ſe ſunt de neceſſitate ſalutis, ſed ſolum ex inſtitutione Eccleſiae. Et ideo poſſunt eſſe aliqua impedimenta propter quae aliqui ad obſervanda ieiunia huiuſmodi non tenentur. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod in pueris eſt maxime evidens cauſa non ieiunandi, tum propter debilitatem naturae, ex qua provenit quod indigent frequenti cibo, et non multo ſimul aſſumpto; tum etiam quia indigent multo nutrimento propter neceſſitatem augmenti, quod fit de reſiduo alimenti. Et ideo quandiu ſunt in ſtatu augmenti, quod eſt ut in pluribus uſque ad finem tertii ſeptennii, non tenentur ad eccleſiaſtica ieiunia obſervanda. Conveniens tamen eſt ut etiam in hoc tempore ſe ad ieiunandum exerceant, plus vel minus, ſecundum modum ſuae aetatis. Quandoque tamen, magna tribulatione imminente, in ſignum poenitentiae arctioris, etiam pueris ieiunia indicuntur, ſicut etiam de iumentis legitur Ionae III, homines et iumenta non guſtent quidquam, nec aquam bibant. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 ad 2)

Ad tertium dicendum quod circa peregrinos et operarios diſtinguendum videtur. Quia ſi peregrinatio et operis labor commode differri poſſit aut diminui, abſque detrimento corporalis ſalutis et exterioris ſtatus, qui requiritur ad conſervationem corporalis vel ſpiritualis vitae, non ſunt propter hoc Eccleſiae ieiunia praetermittenda. Si autem immineat neceſſitas ſtatim peregrinandi et magnas diaetas faciendi; vel etiam multum laborandi, vel propter conſervationem vitae corporalis, vel propter aliquid neceſſarium ad vitam ſpiritualem; et ſimul cum hoc non poſſunt Eccleſiae ieiunia obſervari, non obligatur homo ad ieiunandum; quia non videtur fuiſſe intentio Eccleſiae ſtatuentis ieiunia, ut per hoc impediret alias pias et magis neceſſarias cauſas. Videtur tamen in talibus recurrendum eſſe ad ſuperioris diſpenſationem, niſi forte ubi ita eſt conſuetum; quia ex hoc ipſo quod praelati diſſimulant, videntur annuere. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 ad 3)

Ad quartum dicendum quod pauperes qui poſſunt ſufficienter habere quod eis ſufficiat ad unam comeſtionem, non excuſantur propter paupertatem a ieiuniis Eccleſiae. A quibus tamen excuſari videntur illi qui fruſtatim eleemoſynas mendicant, qui non poſſunt ſimul habere quod eis ad victum ſufficiat. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 ad 4)

Ad quintum dicendum quod illud verbum domini tripliciter poteſt exponi. Uno modo, ſecundum Chryſoſtomum, qui dicit quod diſcipuli, qui filii ſponſi dicuntur, adhuc imbecillius diſpoſiti erant, unde veſtimento veteri comparantur, et ideo, in praeſentia corporali Chriſti, erant magis fovendi in quadam dulcedine quam in auſteritate ieiunii exercendi. Et ſecundum hoc, magis convenit ut cum imperfectis et novitiis in ieiuniis diſpenſetur quam cum antiquioribus et perfectis, ut patet in Gloſſa, ſuper illud Pſalmi, ſicut ablactatus ſuper matre ſua. Alio modo poteſt dici, ſecundum Hieronymum, quod dominus ibi loquitur de ieiunio veterum obſervantiarum. Unde per hoc ſignificat dominus quod apoſtoli non erant in veteribus obſervantiis detinendi, quos oportebat gratiae novitate perfundi. Tertio modo, ſecundum Auguſtinum, qui diſtinguit duplex ieiunium. Quorum unum pertinet ad humilitatem tribulationis. Et hoc non competit viris perfectis, qui dicuntur filii ſponſi, unde ubi Lucas dicit, non poſſunt filii ſponſi ieiunare, Matthaeus dicit, non poſſunt filii ſponſi lugere. Aliud autem eſt quod pertinet ad gaudium mentis in ſpiritualia ſuſpenſae. Et tale ieiunium convenit perfectis. (IIa-IIae, q. 147 a. 4 ad 5)

Articulus 5.

Ad quintum ſic proceditur. Videtur quod non determinentur convenienter tempora ieiunii eccleſiaſtici. Chriſtus enim legitur, Matth. IV, ſtatim poſt Baptiſmum ieiunium inchoaſſe. Sed nos Chriſtum imitari debemus, ſecundum illud I ad Cor. IV, imitatores mei eſtote, ſicut et ego Chriſti. Ergo et nos debemus ieiunium peragere ſtatim poſt Epiphaniam, in qua Baptiſmus Chriſti celebratur. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 arg. 1)

Praeterea, caeremonialia veteris legis non licet in nova lege obſervare. Sed ieiunia in quibuſdam determinatis menſibus pertinent ad ſolemnitates veteris legis, dicitur enim Zach. VIII, ieiunium quarti, et ieiunium quinti, et ieiunium ſeptimi, et ieiunium decimi erit domui Iudae in gaudium et laetitiam, et in ſolemnitates praeclaras. Ergo ieiunia ſpecialium menſium, quae dicuntur quatuor temporum, inconvenienter in Eccleſia obſervantur. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 arg. 2)

Praeterea, ſecundum Auguſtinum, in libro de conſenſu Evang., ſicut eſt ieiunium afflictionis, ita eſt ieiunium exultationis. Sed maxime exultatio ſpiritualis fidelibus imminet ex Chriſti reſurrectione. Ergo in tempore quinquageſimae, in quo Eccleſia ſolemnizat propter dominicam reſurrectionem, in diebus dominicalibus, in quibus memoria reſurrectionis agitur, debent aliqua ieiunia indici. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 arg. 3)

Sed contra eſt communis Eccleſiae conſuetudo. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut ſupra dictum eſt, ieiunium ad duo ordinatur, ſcilicet ad deletionem culpae, et ad elevationem mentis in ſuperna. Et ideo illis temporibus ſpecialiter fuerunt ieiunia indicenda in quibus oportebat homines a peccato purgari, et mentem fidelium elevari in Deum per devotionem. Quod quidem praecipue imminet ante paſchalem ſolemnitatem. In qua et culpae per Baptiſmum relaxantur, qui ſolemniter in vigilia Paſchae celebratur, quando recolitur dominica ſepultura, quia per Baptiſmum conſepelimur Chriſto in mortem, ut dicitur Rom. VI. In feſto etiam Paſchae maxime oportet mentem hominis per devotionem elevari ad aeternitatis gloriam, quam Chriſtus reſurgendo inchoavit. Et ideo immediate ante ſolemnitatem paſchalem Eccleſia ſtatuit eſſe ieiunandum, et eadem ratione, in vigiliis praecipuarum feſtivitatum, in quibus praeparari nos oportet ad feſta futura devote celebranda. Similiter etiam conſuetudo eccleſiaſtica habet ut in ſingulis quartis anni ſacri ordines conferantur (in cuius ſignum, dominus quatuor millia hominum de ſeptem panibus ſatiavit, per quos ſignificatur annus novi teſtamenti, ut Hieronymus dicit ibidem), ad quorum ſuſceptionem oportet per ieiunium praeparari et eos qui ordinant, et illos qui ordinandi ſunt, et etiam totum populum, pro cuius utilitate ordinantur. Unde et legitur, Lucae VI, quod dominus, ante diſcipulorum electionem, exivit in montem orare, quod exponens Ambroſius, dicit, quid te facere convenit cum vis aliquod officium pietatis adoriri quando Chriſtus, miſſurus apoſtolos, prius oravit? Ratio autem numeri, quantum ad quadrageſimale ieiunium, eſt triplex, ſecundum Gregorium. Prima quidem, quia virtus Decalogi per libros quatuor ſancti Evangelii impletur, denarius autem quater ductus in quadragenarium ſurgit. Vel quia in hoc mortali corpore ex quatuor elementis ſubſiſtimus, per cuius voluntatem praeceptis dominicis contraimus, quae per Decalogum ſunt accepta. Unde dignum eſt ut eandem carnem quaterdecies affligamus. Vel quia ita offerre contendimus Deo decimas dierum. Dum enim per trecentos et ſexaginta dies annus ducitur, nos autem per triginta ſex dies affligimur, qui ſunt ieiunabiles in ſex ſeptimanis Quadrageſimae, quaſi anni noſtri decimas Deo damus. Secundum autem Auguſtinum, additur quarta ratio. Nam creator eſt Trinitas, pater et filius et ſpiritus ſanctus. Creaturae vero inviſibili debetur ternarius numerus, diligere enim iubemur Deum ex toto corde, ex tota anima, ex tota mente. Creaturae vero viſibili debetur quaternarius, propter calidum et frigidum, humidum et ſiccum. Sic ergo per denarium ſignificantur omnes res, qui ſi ducatur per quaternarium, qui competit corpori, per quod adminiſtratio geritur, quadrageſimum numerum conficit. Singula vero ieiunia quatuor temporum tribus diebus continentur, propter numerum menſium qui competit cuilibet tempori. Vel propter numerum ſacrorum ordinum, qui in his temporibus conferuntur. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 co.)

Ad primum ergo dicendum quod Chriſtus Baptiſmo non indiguit propter ſeipſum, ſed ut nobis Baptiſmum commendaret. Et ideo ſibi non competebat ut ante Baptiſmum ſuum ieiunaret, ſed poſt Baptiſmum, ut nos invitaret ad ieiunandum ante noſtrum Baptiſmum. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod Eccleſia non ſervat ieiunia quatuor temporum nec omnino eiſdem temporibus quibus Iudaei, nec etiam propter cauſas eaſdem. Illi enim ieiunabant in Iulio, qui eſt quartus menſis ab Aprili, quem primum habent, quia tunc Moyſes, deſcendens de monte Sina, tabulas legis confregit; et iuxta Ieremiam, muri primum rupti ſunt civitatis. In quinto autem menſe, qui apud nos vocatur Auguſtus, cum propter exploratores ſeditio eſſet orta in populo, iuſſi ſunt in montem non aſcendere, et in hoc menſe a Nabuchodonoſor, et poſt a Tito, templum Hieroſolymis eſt incenſum. In ſeptimo vero, qui appellatur October, Godolias occiſus eſt, et reliquiae populi diſſipatae. In decimo vero menſe, qui apud nos Ianuarius dicitur, populus cum Ezechiele in captivitate poſitus, audivit templum eſſe ſubverſum. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 ad 2)

Ad tertium dicendum quod ieiunium exultationis ex inſtinctu ſpiritus ſancti procedit, qui eſt ſpiritus libertatis. Et ideo hoc ieiunium ſub praecepto cadere non debet. Ieiunia ergo quae praecepto Eccleſiae inſtituuntur, ſunt magis ieiunia afflictionis, quae non conveniunt in diebus laetitiae. Propter quod, non eſt ieiunium ab Eccleſia inſtitutum in toto paſchali tempore, nec etiam in diebus dominicis. In quibus ſi quis ieiunaret, contra conſuetudinem populi Chriſtiani, quae, ut Auguſtinus dicit, eſt pro lege habenda; vel etiam ex aliquo errore, ſicut Manichaei ieiunant quaſi neceſſarium tale ieiunium arbitrantes, non eſſent a peccato immunes, quamvis ipſum ieiunium ſecundum ſe conſideratum omni tempore ſit laudabile, ſecundum quod Hieronymus dicit, ad Lucinum, utinam omni tempore ieiunare poſſimus. (IIa-IIae, q. 147 a. 5 ad 3)

Articulus 6.

Ad ſextum ſic proceditur. Videtur quod non requiratur ad ieiunium quod homo ſemel tantum comedat. Ieiunium enim, ut dictum eſt, eſt actus virtutis abſtinentiae, quae quidem non minus obſervat debitam quantitatem cibi quam comeſtionis numerum. Non autem taxatur ieiunantibus quantitas cibi. Ergo nec numerus comeſtionis taxari debet. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 arg. 1)

Praeterea, ſicut homo nutritur cibo, ita et potu. Unde et potus ieiunium ſolvit, propter quod, poſt potum non poſſumus Euchariſtiam accipere. Sed non eſt prohibitum quin pluries bibamus, diverſis horis diei. Ergo etiam non debet eſſe prohibitum ieiunantibus quin pluries comedant. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 arg. 2)

Praeterea, electuaria quidam cibi ſunt. Quae tamen a multis in diebus ieiunii poſt comeſtionem ſumuntur. Ergo unitas comeſtionis non eſt de ratione ieiunii. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 arg. 3)

Sed in contrarium eſt communis conſuetudo populi Chriſtiani. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod ieiunium ab Eccleſia inſtituitur ad concupiſcentiam refrenandam, ita tamen quod natura ſalvetur. Ad hoc autem ſufficere videtur unica comeſtio, per quam homo poteſt et naturae ſatisfacere, et tamen concupiſcentiae aliquid detrahit, diminuendo comeſtionum vices. Et ideo Eccleſiae moderatione ſtatutum eſt ut ſemel in die a ieiunantibus comedatur. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 co.)

Ad primum ergo dicendum quod quantitas cibi non potuit eadem omnibus taxari, propter diverſas corporum complexiones, ex quibus contingit quod unus maiori, alter minori indiget cibo. Sed ut plurimum omnes poſſunt naturae ſatisfacere per unicam comeſtionem. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod duplex eſt ieiunium. Unum quidem naturae quod requiritur ad Euchariſtiae ſumptionem. Et hoc ſolvitur per quemlibet potum, etiam aquae, poſt quem non licet Euchariſtiam ſumere. Eſt autem aliud ieiunium Eccleſiae, quod dicitur ieiunium ieiunantis. Et iſtud non ſolvitur niſi per ea quae Eccleſia interdicere intendit inſtituendo ieiunium. Non autem intendit Eccleſia interdicere abſtinentiam potus, qui magis ſumitur ad alterationem corporis et digeſtionem ciborum aſſumptorum quam ad nutritionem, licet aliquo modo nutriat. Et ideo licet pluries ieiunantibus bibere. Si autem quis immoderate potu utatur, poteſt peccare et meritum ieiunii perdere, ſicut etiam ſi immoderate cibum in una comeſtione aſſumat. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 ad 2)

Ad tertium dicendum quod electuaria, etſi aliquo modo nutriant, non tamen principaliter aſſumuntur ad nutrimentum, ſed ad digeſtionem ciborum. Unde non ſolvunt ieiunium, ſicut nec aliarum medicinarum aſſumptio, niſi forte aliquis in fraudem electuaria in magna quantitate aſſumat per modum cibi. (IIa-IIae, q. 147 a. 6 ad 3)

Articulus 7.

Ad ſeptimum ſic proceditur. Videtur quod hora nona non convenienter taxetur ad comedendum, his qui ieiunant. Status enim novi teſtamenti eſt perfectior quam ſtatus veteris teſtamenti. Sed in veteri teſtamento ieiunabant uſque ad veſperam, dicitur enim Levit. XXIII, ſabbatum eſt, affligetis animas veſtras; et poſtea ſequitur, a veſpere uſque ad veſperam celebrabitis ſabbata veſtra. Ergo multo magis in novo teſtamento ieiunium debet indici uſque ad veſperam. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 arg. 1)

Praeterea, ieiunium ab Eccleſia inſtitutum omnibus imponitur. Sed non omnes poſſunt determinate cognoſcere horam nonam. Ergo videtur quod taxatio horae nonae non debeat cadere ſub ſtatuto ieiunii. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 arg. 2)

Praeterea, ieiunium eſt actus virtutis abſtinentiae, ut ſupra dictum eſt. Sed virtus moralis non eodem modo accipit medium quoad omnes, quia quod eſt multum uni, eſt parum alteri, ut dicitur in II Ethic. Ergo non debet ieiunantibus taxari hora nona. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 arg. 3)

Sed contra eſt quod Concilium Cabillonenſe dicit, in Quadrageſima nullatenus credendi ſunt ieiunare qui ante manducaverint quam veſpertinum celebretur officium, quod quadrageſimali tempore poſt nonam dicitur. Ergo uſque ad nonam eſt ieiunandum. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut dictum eſt, ieiunium ordinatur ad deletionem et cohibitionem culpae. Unde oportet quod aliquid addat ſupra communem conſuetudinem, ita tamen quod per hoc non multum natura gravetur. Eſt autem debita et communis conſuetudo comedendi hominibus circa horam ſextam, tum quia iam videtur eſſe completa digeſtio, nocturno tempore naturali calore interius revocato propter frigus noctis circumſtans, et diffuſio humoris per membra, cooperante ad hoc calore diei uſque ad ſummum ſolis aſcenſum; tum etiam quia tunc praecipue natura corporis humani indiget iuvari contra exteriorem aeris calorem, ne humores interius adurantur. Et ideo, ut ieiunans aliquam afflictionem ſentiat pro culpae ſatisfactione, conveniens hora comedendi taxatur ieiunantibus circa nonam. Convenit etiam iſta hora myſterio paſſionis Chriſti, quae completa fuit hora nona, quando, inclinato capite, tradidit ſpiritum. Ieiunantes enim, dum ſuam carnem affligunt, paſſioni Chriſti conformantur, ſecundum illud Galat. V, qui Chriſti ſunt, carnem ſuam crucifixerunt, cum vitiis et concupiſcentiis. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 co.)

Ad primum ergo dicendum quod ſtatus veteris teſtamenti comparatur nocti, ſtatus vero novi teſtamenti diei, ſecundum illud Rom. XIII, nox praeceſſit, dies autem appropinquavit. Et ideo in veteri teſtamento ieiunabant uſque ad noctem, non autem in novo teſtamento. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod ad ieiunium requiritur hora determinata non ſecundum ſubtilem examinationem, ſed ſecundum groſſam aeſtimationem, ſufficit enim quod ſit circa horam nonam. Et hoc de facili quilibet cognoſcere poteſt. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 ad 2)

Ad tertium dicendum quod modicum augmentum, vel etiam modicus defectus, non multum poteſt nocere. Non eſt autem magnum temporis ſpatium quod eſt ab hora ſexta, in qua communiter homines comedere conſueverunt, uſque ad horam nonam, quae ieiunantibus determinatur. Et ideo talis taxatio temporis non multum poteſt alicui nocere, cuiuſcumque conditionis exiſtat. Vel, ſi forte propter infirmitatem vel aetatem aut aliquid huiuſmodi, hoc eis in magnum gravamen cederet, eſſet cum eis in ieiunio diſpenſandum, vel ut aliquantulum praevenirent horam. (IIa-IIae, q. 147 a. 7 ad 3)

Articulus 8.

Ad octavum ſic proceditur. Videtur quod inconvenienter ieiunantibus indicatur abſtinentia a carnibus et ovis et lacticiniis. Dictum eſt enim ſupra quod ieiunium eſt inſtitutum ad concupiſcentias carnis refrenandas. Sed magis concupiſcentiam provocat potus vini quam eſus carnium, ſecundum illud Prov. XX, luxurioſa res eſt vinum; et Ephes. V, nolite inebriari vino, in quo eſt luxuria. Cum ergo non interdicatur ieiunantibus potus vini, videtur quod non debeat interdici eſus carnium. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 arg. 1)

Praeterea, aliqui piſces ita delectabiliter comeduntur ſicut quaedam animalium carnes. Sed concupiſcentia eſt appetitus delectabilis, ut ſupra habitum eſt. Ergo in ieiunio, quod eſt inſtitutum ad concupiſcentiam refrenandam, ſicut non interdicitur uſus piſcium, ita non debet interdici uſus carnium. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 arg. 2)

Praeterea, in quibuſdam ieiuniorum diebus aliqui ovis et caſeo utuntur. Ergo, pari ratione, in ieiunio quadrageſimali talibus homo uti poteſt. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 arg. 3)

Sed contra eſt communis fidelium conſuetudo. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 s. c.)

Reſpondeo dicendum quod, ſicut ſupra dictum eſt, ieiunium ab Eccleſia eſt inſtitutum ad reprimendas concupiſcentias carnis. Quae quidem ſunt delectabilium ſecundum tactum, quae conſiſtunt in cibis et venereis. Et ideo illos cibos Eccleſia ieiunantibus interdixit qui et in comedendo maxime habent delectationem, et iterum maxime hominem ad venerea provocant. Huiuſmodi autem ſunt carnes animalium in terra quieſcentium et reſpirantium, et quae ex eis procedunt, ſicut lacticinia ex greſſibilibus, et ova ex avibus. Quia enim huiuſmodi magis conformantur humano corpori, plus delectant et magis conferunt ad humani corporis nutrimentum, et ſic ex eorum comeſtione plus ſuperfluit ut vertatur in materiam ſeminis, cuius multiplicatio eſt maximum incitamentum luxuriae. Et ideo ab his cibis praecipue ieiunantibus Eccleſia ſtatuit eſſe abſtinendum. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 co.)

Ad primum ergo dicendum quod ad actum generationis tria concurrunt, ſcilicet calor, ſpiritus et humor. Ad calorem quidem maxime cooperatur vinum, et alia calefacientia corpus; ad ſpiritus autem videntur cooperari inflativa; ſed ad humorem maxime cooperatur uſus carnium, ex quibus multum de alimento generatur. Alteratio autem caloris et multiplicatio ſpirituum cito tranſit, ſed ſubſtantia humoris diu manet. Et ideo magis interdicitur ieiunantibus uſus carnium quam vini, vel leguminum, quae ſunt inflativa. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 ad 1)

Ad ſecundum dicendum quod Eccleſia, ieiunium inſtituens, intendit ad id quod communius accidit. Eſus autem carnium eſt magis delectabilis communiter quam eſus piſcium, quamvis in quibuſdam aliter ſe habeat. Et ideo Eccleſia magis ieiunantibus prohibuit eſum carnium quam eſum piſcium. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 ad 2)

Ad tertium dicendum quod ova et lacticinia ieiunantibus interdicuntur inquantum ſunt animalibus exorta carnes habentibus. Unde principalius interdicuntur quam ova vel lacticinia. Similiter etiam inter alia ieiunia, ſolemnius eſt quadrageſimale ieiunium, tum quia obſervatur ad imitationem Chriſti; tum etiam quia per ipſum diſponimur ad redemptionis noſtrae myſteria devote celebranda. Et ideo in quolibet ieiunio interdicitur eſus carnium, in ieiunio autem quadrageſimali interdicuntur univerſaliter etiam ova et lacticinia. Circa quorum abſtinentiam in aliis ieiuniis diverſae conſuetudines exiſtunt apud diverſos, quas quiſque obſervare debet, ſecundum morem eorum inter quos converſatur. Unde Hieronymus dicit, de ieiuniis loquens, unaquaeque provincia abundet in ſuo ſenſu, et praecepta maiorum leges apoſtolicas arbitretur. (IIa-IIae, q. 147 a. 8 ad 3)