Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling
Prooemium
Deinde considerandum est de sobrietate, et vitio opposito, scilicet ebrietate. Et
circa sobrietatem quaeruntur quatuor. Primo, quae sit materia sobrietatis. Secundo,
utrum sit specialis virtus. Tertio, utrum usus vini sit licitus. Quarto, quibus praecipue
competat sobrietas. (IIa-IIae, q. 149 pr.)
Articulus 1.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod materia propria sobrietatis non sit potus.
Dicitur enim Rom. XII. Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem.
Ergo sobrietas est etiam circa sapientiam, et non solum circa potum. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 arg. 1)
Praeterea, Sap. VIII dicitur de Dei sapientia quod sobrietatem et prudentiam docet,
iustitiam et virtutem, ubi sobrietatem ponit pro temperantia. Sed temperantia non
solum est circa potus, sed etiam circa cibos et venerea. Ergo sobrietas non solum
est circa potus. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 arg. 2)
Praeterea, nomen sobrietatis a mensura sumptum esse videtur. Sed in omnibus quae ad
nos pertinent debemus mensuram servare, unde dicitur Tit. II, sobrie et iuste et pie
vivamus, ubi dicit Glossa, sobrie, in nobis, et I ad Tim. II dicitur, mulieres in
habitu ornato, cum verecundia et sobrietate ornantes se, et sic videtur sobrietas
esse non solum in interioribus, sed etiam in his quae pertinent ad exteriorem habitum.
Non ergo propria materia sobrietatis est potus. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur Eccli. XXXI, aequa vita hominis vinum in sobrietate potatum. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod virtutes quae ab aliqua generali conditione virtutis nominantur,
illam materiam specialiter sibi vindicant in qua difficillimum et optimum est conditionem
huiusmodi observare, sicut fortitudo pericula mortis, et temperantia delectationes
tactus. Nomen autem sobrietatis sumitur a mensura, dicitur enim aliquis sobrius quasi
briam, idest mensuram, servans. Et ideo illam materiam specialiter sibi sobrietas
adscribit in qua maxime laudabile est mensuram servare. Huiusmodi autem est potus
inebriare valens, quia eius usus mensuratus multum confert, et modicus excessus multum
laedit, quia impedit usum rationis, magis etiam quam excessus cibi. Unde dicitur Eccli.
XXXI, sanitas est animae et corporis sobrius potus. Vinum multum potatum irritationem
et iram et ruinas multas facit. Et ideo specialiter sobrietas attenditur circa potum,
non quemcumque, sed eum qui sua fumositate natus est caput conturbare, sicut vinum
et omne quod inebriare potest. Communiter autem sumendo nomen sobrietatis, potest
in quacumque materia dici, sicut et supra dictum est de fortitudine et temperantia. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, sicut vinum materiale corporaliter inebriat, ita etiam
metaphorice consideratio sapientiae dicitur potus inebrians, propter hoc quod sua
delectatione animum allicit, secundum illud Psalmi, calix meus inebrians quam praeclarus
est, et ideo circa contemplationem sapientiae per similitudinem quandam sobrietas
dicitur. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod omnia quae ad temperantiam proprie pertinent, necessaria
sunt praesenti vitae, et eorum excessus nocet. Et ideo in omnibus necessarium est
adhibere mensuram, quod pertinet ad officium sobrietatis. Propter quod nomine sobrietatis
temperantia significatur. Sed modicus excessus in potu plus nocet quam in aliis. Et
ideo sobrietas specialiter est circa potum. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, quamvis mensura in omnibus requiratur, non tamen sobrietas
proprie in omnibus dicitur, sed in quibus mensura est maxime necessaria. (IIa-IIae, q. 149 a. 1 ad 3)
Articulus 2.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod sobrietas non sit per se quaedam specialis
virtus. Abstinentia enim attenditur et circa cibos et potus. Sed circa cibos specialiter
non est aliqua specialis virtus. Ergo nec sobrietas, quae est circa potus, est specialis
virtus. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 arg. 1)
Praeterea, abstinentia et gula sunt circa delectationes tactus inquantum est sensus
alimenti. Sed cibus et potus simul cedunt in alimentum, simul enim indiget animal
nutriri humido et sicco. Ergo sobrietas, quae est circa potum, non est specialis virtus. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 arg. 2)
Praeterea, sicut in his quae ad nutritionem pertinent distinguitur potus a cibo, ita
etiam distinguuntur diversa genera ciborum et diversa genera potuum. Si ergo sobrietas
esset per se quaedam specialis virtus, videtur quod circa quamlibet differentiam potus
vel cibi sit quaedam specialis virtus, quod est inconveniens. Non ergo videtur quod
sobrietas sit specialis virtus. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod Macrobius ponit sobrietatem specialem partem temperantiae. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, ad virtutem moralem pertinet conservare
bonum rationis contra ea quibus potest impediri, et ideo, ubi invenitur speciale impedimentum
rationis, ibi necesse est esse specialem virtutem ad illud removendum. Potus autem
inebrians habet specialem rationem impediendi rationis usum, inquantum scilicet perturbat
cerebrum sua fumositate. Et ideo, ad removendum hoc impedimentum rationis, requiritur
specialis virtus, quae est sobrietas. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod cibus et potus communiter impedire possunt bonum rationis
absorbendo eam per immoderantiam delectationis. Et quantum ad hoc, communiter circa
cibum et potum est abstinentia. Sed potus inebriare valens impedit speciali ratione,
ut dictum est. Et ideo requirit specialem virtutem. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod virtus abstinentiae non est circa cibos et potus inquantum
sunt nutritiva, sed inquantum impediunt rationem. Et ideo non oportet quod specialitas
virtutis attendatur secundum rationem nutritionis. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod in omnibus potibus inebriare valentibus est una et eadem
ratio impediendi usum rationis. Et sic illa potuum diversitas per accidens se habet
ad virtutem. Et propter hoc, secundum huiusmodi diversitatem virtutes non diversificantur.
Et eadem ratio est de diversitate ciborum. (IIa-IIae, q. 149 a. 2 ad 3)
Articulus 3.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod usus vini totaliter sit illicitus. Sine sapientia
enim non potest aliquis esse in statu salutis, dicitur enim Sap. VII, neminem diligit
Deus nisi qui cum sapientia inhabitat; et infra, IX, per sapientiam sanati sunt quicumque
placuerunt tibi a principio. Sed usus vini impedit sapientiam, dicitur enim Eccle.
II, cogitavi abstrahere a vino carnem meam, ut transferrem animam meam ad sapientiam.
Ergo potus vini est universaliter illicitus. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 arg. 1)
Praeterea, apostolus dicit, Rom. XIV, bonum est non manducare carnem et non bibere
vinum, neque in quo frater tuus offenditur aut scandalizatur aut infirmatur. Sed cessare
a bono virtutis est vitiosum, et similiter fratribus scandalum ponere. Ergo uti vino
est illicitum. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 arg. 2)
Praeterea, Hieronymus dicit quod vinum cum carnibus post diluvium est dedicatum, Christus
autem venit in fine saeculorum, et extremitatem retraxit ad principium. Ergo, tempore
Christianae legis, videtur esse illicitum vino uti. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus dicit, I ad Tim. V, noli adhuc aquam bibere, sed modico
vino utere, propter stomachum tuum et frequentes infirmitates. Et Eccli. XXXI dicitur,
exultatio animae et cordis vinum moderate potatum. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod nullus cibus vel potus, secundum se consideratus, est illicitus,
secundum sententiam domini dicentis, Matth. XV, nihil quod intrat in os, coinquinat
hominem. Et ideo bibere vinum, secundum se loquendo, non est illicitum. Potest tamen
illicitum reddi per accidens. Quandoque quidem ex conditione bibentis, qui a vino
de facili laeditur, vel qui ex speciali voto obligatur ad vinum non bibendum. Quandoque
autem ex modo bibendi, quia scilicet mensuram in bibendo excedit. Quandoque autem
ex parte aliorum, qui ex hoc scandalizarentur. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod sapientia potest haberi dupliciter. Uno modo, secundum
modum communem, prout sufficit ad salutem. Et sic non requiritur ad sapientiam habendam
quod aliquis a vino omnino abstineat, sed quod abstineat ab immoderato usu vini. Alio
modo, secundum quendam perfectionis gradum. Et sic requiritur in aliquibus, ad perfecte
sapientiam percipiendam, quod omnino a vino abstineant, secundum conditiones quarundam
personarum et locorum. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod apostolus non simpliciter dicit bonum esse abstinere a vino,
sed in casu in quo ex hoc aliqui scandalizantur. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod Christus retrahit nos a quibusdam sicut omnino illicitis,
a quibusdam vero sicut ab impedimentis perfectionis. Et hoc modo retrahit aliquos
a vino studio perfectionis, sicut et a divitiis et aliis huiusmodi. (IIa-IIae, q. 149 a. 3 ad 3)
Articulus 4.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod sobrietas magis requiratur in maioribus personis.
Senectus enim excellentiam quandam homini praestat, unde et senibus reverentia et
honor debetur, secundum illud Levit. XIX, coram cano capite consurge, et honora personam
senis. Sed apostolus specialiter senes dicit esse ad sobrietatem exhortandos, secundum
illud Tit. II, senes, ut sobrii sint. Ergo sobrietas maxime requiritur in excellentioribus
personis. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 arg. 1)
Praeterea, episcopus in Ecclesia excellentissimum gradum habet. Cui per apostolum
indicitur sobrietas, secundum illud I ad Tim. III, oportet episcopum irreprehensibilem
esse, unius uxoris virum, sobrium, prudentem, et cetera. Ergo sobrietas maxime requiritur
in personis excellentibus. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 arg. 2)
Praeterea, sobrietas importat abstinentiam a vino. Sed vinum interdicitur regibus,
qui tenent summum locum in rebus humanis, conceditur autem his qui sunt in statu deiectionis,
secundum illud Prov. XXXI, noli regibus dare vinum; et postea subdit, date siceram
moerentibus, et vinum his qui amaro animo sunt. Ergo sobrietas magis requiritur in
excellentioribus personis. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus, I ad Tim. III, dicit, mulieres similiter pudicas, sobrias,
et cetera. Et Tit. II dicitur, iuvenes similiter hortare ut sobrii sint. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod virtus habet habitudinem ad duo, uno quidem modo, ad contraria
vitia quae excludit, et concupiscentias quas refrenat; alio modo, ad finem in quem
perducit. Sic igitur aliqua virtus magis requiritur in aliquibus duplici ratione.
Uno modo, quia in eis est maior pronitas ad concupiscentias quas oportet per virtutem
refrenari, et ad vitia quae per virtutem tolluntur. Et secundum hoc, sobrietas maxime
requiritur in iuvenibus et mulieribus, quia in iuvenibus viget concupiscentia delectabilis,
propter fervorem aetatis; in mulieribus autem non est sufficiens robur mentis ad hoc
quod concupiscentiis resistant unde, secundum maximum Valerium, mulieres apud Romanos
antiquitus non bibebant vinum. Alio vero modo sobrietas magis requiritur in aliquibus
utpote magis necessaria ad propriam operationem ipsorum. Vinum autem immoderate sumptum
praecipue impedit usum rationis. Et ideo senibus, in quibus ratio debet vigere ad
aliorum eruditionem; et episcopis, seu quibuslibet Ecclesiae ministris, qui mente
devota debent spiritualibus officiis insistere; et regibus, qui per sapientiam debent
populum subditum gubernare, specialiter sobrietas indicitur. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 co.)
Et per hoc patet responsio ad obiecta. (IIa-IIae, q. 149 a. 4 ad arg.)