Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling
Prooemium
Deinde considerandum est de modo cognitionis propheticae. Et circa hoc quaeruntur
quatuor. Primo, utrum prophetae videant ipsam Dei essentiam. Secundo, utrum revelatio
prophetica fiat per influentiam aliquarum specierum, vel per solam influentiam luminis.
Tertio, utrum prophetica revelatio semper sit cum alienatione a sensibus. Quarto,
utrum prophetia semper sit cum cognitione eorum quae prophetantur. (IIa-IIae, q. 173 pr.)
Articulus 1.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod prophetae ipsam Dei essentiam videant. Quia
super illud Isaiae XXXVIII, dispone domui tuae etc., dicit Glossa, prophetae in ipso
libro praescientiae Dei, in quo omnia scripta sunt, legere possunt. Sed praescientia
Dei est ipsa eius essentia. Ergo prophetae vident ipsam Dei essentiam. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 arg. 1)
Praeterea, Augustinus dicit, in IX de Trin., quod in illa aeterna veritate, ex qua
temporalia facta sunt omnia, formam secundum quam sumus, et secundum quam operamur,
visu mentis aspicimus. Sed prophetae altissimam inter omnes homines habent divinorum
cognitionem. Ergo ipsi maxime divinam essentiam vident. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 arg. 2)
Praeterea, futura contingentia praecognoscuntur a prophetis secundum immobilem veritatem.
Sic autem non sunt nisi in ipso Deo. Ergo prophetae ipsum Deum vident. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod visio divinae essentiae non evacuatur in patria. Prophetia autem
evacuatur, ut habetur I ad Cor. XIII. Ergo prophetia non fit per visionem divinae
essentiae. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod prophetia importat cognitionem divinam ut procul existentem,
unde et de prophetis dicitur, Heb. XI, quod erant a longe aspicientes. Illi autem
qui sunt in patria, in statu beatitudinis existentes, non vident ut a remotis, sed
quasi ex propinquo, secundum illud Psalmi, habitabunt recti cum vultu tuo. Unde manifestum
est quod cognitio prophetica alia est a cognitione perfecta, quae erit in patria.
Unde et distinguitur ab ea sicut imperfectum a perfecto, et ea adveniente evacuatur,
ut patet per apostolum, I ad Cor. XIII. Fuerunt autem quidam qui, cognitionem propheticam
a cognitione beatorum distinguere volentes, dixerunt quod prophetae viderunt ipsam
divinam essentiam, quam vocant speculum aeternitatis, non tamen secundum quod est
obiectum beatorum, sed secundum quod sunt in ea rationes futurorum eventuum. Quod
quidem est omnino impossibile. Deus enim est obiectum beatitudinis secundum ipsam
sui essentiam, secundum id quod Augustinus dicit, in V Confess., beatus est qui te
scit, etiam si illa, idest creaturas, nesciat. Non est autem possibile quod aliquis
videat rationes creaturarum in ipsa divina essentia, ita quod eam non videat. Tum
quia ipsa divina essentia est ratio omnium quae fiunt, ratio autem idealis non addit
super divinam essentiam nisi respectum ad creaturam. Tum etiam quia prius est cognoscere
aliquid in se, quod est cognoscere Deum ut est obiectum beatitudinis, quam cognoscere
illud per comparationem ad alterum, quod est cognoscere Deum secundum rationes rerum
in ipso existentes. Et ideo non potest esse quod prophetae videant Deum secundum rationes
creaturarum, et non prout est obiectum beatitudinis. Et ideo dicendum est quod visio
prophetica non est visio ipsius divinae essentiae, nec in ipsa divina essentia vident
ea quae vident, sed in quibusdam similitudinibus, secundum illustrationem divini luminis.
Unde Dionysius dicit, IV cap. Cael. Hier., de visionibus propheticis loquens, quod
sapiens theologus visionem illam dicit esse divinam quae fit per similitudinem rerum
forma corporali carentium, ex reductione videntium in divina. Et huiusmodi similitudines
divino lumine illustratae magis habent rationem speculi quam Dei essentia. Nam in
speculo resultant species ab aliis rebus, quod non potest dici de Deo. Sed huiusmodi
illustratio mentis prophetice potest dici speculum, inquantum resultat ibi similitudo
veritatis divinae praescientiae et propter hoc dicitur speculum aeternitatis, quasi
repraesentans Dei praescientiam, qui in sua aeternitate omnia praesentialiter videt,
ut dictum est. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod prophetae dicuntur inspicere in libro praescientiae Dei,
inquantum ex ipsa Dei praescientia resultat veritas in mentem prophetae. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod in prima veritate dicitur homo videre propriam formam, qua
existit, inquantum primae veritatis similitudo refulget in mente humana, ex quo anima
habet quod seipsam cognoscat. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ex hoc ipso quod in Deo futura contingentia sunt secundum
immobilem veritatem, potest imprimere menti prophetae similem cognitionem, absque
eo quod prophetae Deum per essentiam videant. (IIa-IIae, q. 173 a. 1 ad 3)
Articulus 2.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod in prophetica revelatione non imprimantur
divinitus menti prophetae novae rerum species, sed solum novum lumen. Quia sicut dicit
Glossa Hieronymi, Amos I, prophetae utuntur similitudinibus rerum in quibus conversati
sunt. Sed si visio prophetica fieret per aliquas species de novo impressas, nihil
operaretur ibi praecedens conversatio. Ergo non imprimuntur aliquae species de novo
in animam prophetae, sed solum propheticum lumen. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 arg. 1)
Praeterea, sicut Augustinus dicit, XII super Gen. ad Litt., visio imaginaria non facit
prophetam, sed solum visio intellectualis, unde etiam Dan. X dicitur quod intelligentia
opus est in visione. Sed visio intellectualis, sicut in eodem libro dicitur, non fit
per aliquas similitudines, sed per ipsam rerum veritatem. Ergo videtur quod prophetica
revelatio non fiat per impressionem aliquarum specierum. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 arg. 2)
Praeterea, per donum prophetiae spiritus sanctus exhibet homini id quod est supra
facultatem naturae. Sed formare quascumque rerum species potest homo ex facultate
naturali. Ergo videtur quod in prophetica revelatione non infundantur aliquae species
rerum, sed solum intelligibile lumen. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur Osee XII, ego visiones multiplicavi eis, et in manibus
prophetarum assimilatus sum. Sed multiplicatio visionum non fit secundum lumen intelligibile,
quod est commune in omni prophetica visione, sed solum secundum diversitatem specierum,
secundum quas etiam est assimilatio. Ergo videtur quod in prophetica revelatione imprimuntur
novae species rerum, et non solum intelligibile lumen. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut Augustinus dicit, XII super Gen. ad Litt., cognitio
prophetica maxime ad mentem pertinet. Circa cognitionem autem humanae mentis duo oportet
considerare, scilicet acceptionem, sive repraesentationem rerum; et iudicium de rebus
praesentatis. Repraesentantur autem menti humanae res aliquae secundum aliquas species,
et secundum naturae ordinem, primo oportet quod species praesententur sensui; secundo,
imaginationi; tertio, intellectui possibili, qui immutatur a speciebus phantasmatum
secundum illustrationem intellectus agentis. In imaginatione autem non solum sunt
formae rerum sensibilium secundum quod accipiuntur a sensu, sed transmutatur diversimode,
vel propter aliquam transmutationem corporalem, sicut accidit in dormientibus et furiosis;
vel etiam secundum imperium rationis disponuntur phantasmata in ordine ad id quod
est intelligendum. Sicut enim ex diversa ordinatione earundem litterarum accipiuntur
diversi intellectus, ita etiam secundum diversam dispositionem phantasmatum resultant
in intellectu diversae species intelligibiles. Iudicium autem humanae mentis fit secundum
vim intellectualis luminis. Per donum autem prophetiae confertur aliquid humanae menti
supra id quod pertinet ad naturalem facultatem, quantum ad utrumque, scilicet et quantum
ad iudicium, per influxum intellectualis luminis; et quantum ad acceptionem seu repraesentationem
rerum, quae fit per aliquas species. Et quantum ad hoc secundum, potest assimilari
doctrina humana revelationi propheticae, non autem quantum ad primum, homo enim suo
discipulo repraesentat aliquas res per signa locutionum, non autem potest interius
illuminare, sicut facit Deus. Horum autem duorum primum principalius est in prophetia,
quia iudicium est completivum cognitionis. Et ideo, si cui fiat divinitus repraesentatio
aliquarum rerum per similitudines imaginarias, ut Pharaoni et Nabuchodonosor; aut
etiam per similitudines corporales, sicut Baltassar, non est talis censendus propheta,
nisi illuminetur eius mens ad iudicandum; sed talis apparitio est quiddam imperfectum
in genere prophetiae, unde a quibusdam vocatur casus prophetiae, sicut et divinatio
somniorum. Erit autem propheta si solummodo intellectus eius illuminetur ad diiudicandum
etiam ea quae ab aliis imaginarie visa sunt, ut patet de Ioseph, qui exposuit somnium
Pharaonis. Sed sicut Augustinus dicit, XII super Gen. ad Litt., maxime propheta est
qui utroque praecellit, ut videat in spiritu corporalium rerum significativas similitudines;
et eas vivacitate mentis intelligat. Repraesentantur autem divinitus menti prophetae
quandoque quidem mediante sensu exterius, quaedam formae sensibiles, sicut Daniel
vidit Scripturam parietis, ut legitur Dan. V. Quandoque autem per formas imaginarias,
sive omnino divinitus impressas, non per sensum acceptas, puta si alicui caeco nato
imprimerentur in imaginatione colorum similitudines; vel etiam divinitus ordinatas
ex his quae a sensibus sunt acceptae, sicut Ieremias vidit ollam succensam a facie
Aquilonis, ut habetur Ierem. I. Sive etiam imprimendo species intelligibiles ipsi
menti, sicut patet de his qui accipiunt scientiam vel sapientiam infusam, sicut Salomon
et apostoli. Lumen autem intelligibile quandoque quidem imprimitur menti humanae divinitus
ad diiudicandum ea quae ab aliis visa sunt, sicut dictum est de Ioseph; et sicut patet
de apostolis, quibus dominus aperuit sensum ut intelligerent Scripturas, ut dicitur
Luc. XXIV; et ad hoc pertinet interpretatio sermonum. Sive etiam ad diiudicandum secundum
divinam veritatem ea quae cursu naturali homo apprehendit. Sive etiam ad diiudicandum
veraciter et efficaciter ea quae agenda sunt, secundum illud Isaiae LXIII, spiritus
domini ductor eius fuit. Sic igitur patet quod prophetica revelatio quandoque quidem
fit per solam luminis influentiam, quandoque autem per species de novo impressas,
vel aliter ordinatas. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, sicut dictum est, quando in prophetica revelatione divinitus
ordinantur species imaginariae praeacceptae a sensu secundum congruentiam ad veritatem
revelandam, tunc conversatio praecedens aliquid operatur ad ipsas similitudines, non
autem quando totaliter ab extrinseco imprimuntur. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod visio intellectualis non fit secundum aliquas similitudines
corporales et individuales, fit tamen secundum aliquam similitudinem intelligibilem,
unde Augustinus dicit, IX de Trin., quod habet animus nonnullam speciei notae similitudinem.
Quae quidem similitudo intelligibilis in revelatione prophetica aliquando immediate
a Deo imprimitur, aliquando autem ex formis imaginatis resultat secundum adiutorium
prophetici luminis; quia ex eisdem formis imaginatis subtilior conspicitur veritas
secundum illustrationem altioris luminis. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod quascumque formas imaginatas naturali virtute homo potest
formare, absolute huiusmodi formas considerando, non tamen ut sint ordinatae ad repraesentandas
intelligibiles veritates quae hominis intellectum excedunt, sed ad hoc necessarium
est auxilium supernaturalis luminis. (IIa-IIae, q. 173 a. 2 ad 3)
Articulus 3.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod visio prophetica semper fiat cum abstractione
a sensibus. Dicitur enim Num. XII, si quis fuerit inter vos propheta domini, in visione
apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. Sed sicut Glossa dicit, in principio
Psalterii, visio quae est per somnia et visiones, est per ea quae videntur dici vel
fieri. Cum autem aliqua videntur dici vel fieri quae non dicuntur vel fiunt, est alienatio
a sensibus. Ergo prophetia semper fit cum alienatione a sensibus. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 arg. 1)
Praeterea, quando una virtus multum intenditur in sua operatione, alia potentia abstrahitur
a suo actu, sicut illi qui vehementer intendunt ad aliquid audiendum, non percipiunt
visu ea quae coram ipsis fiunt. Sed in visione prophetica maxime intellectus elevatur
et intenditur in suo actu. Ergo videtur quod semper fiat cum abstractione a sensibus. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 arg. 2)
Praeterea, impossibile est idem simul ad oppositas partes converti. Sed in visione
prophetica mens convertitur ad accipiendum a superiori. Ergo non potest simul converti
ad sensibilia. Necessarium ergo videtur quod revelatio prophetica semper fit cum abstractione
a sensibus. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur I ad Cor. XIV, spiritus prophetarum prophetis subiecti
sunt. Sed hoc esse non posset, si propheta non esset sui compos, a sensibus alienatus
existens. Ergo videtur quod prophetica visio non fiat cum alienatione a sensibus. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut dictum est, prophetica revelatio fit secundum quatuor,
scilicet secundum influxum intelligibilis luminis, secundum immissionem intelligibilium
specierum, secundum impressionem vel ordinationem imaginabilium formarum, et secundum
expressionem formarum sensibilium. Manifestum est autem quod non fit abstractio a
sensibus quando aliquid repraesentatur menti prophetae per species sensibiles, sive
ad hoc specialiter formatas divinitus, sicut rubus ostensus Moysi, et Scriptura ostensa
Danieli; sive etiam per alias causas productas, ita tamen quod secundum divinam providentiam
ad aliquid prophetice significandum ordinetur, sicut per arcam Noe significabatur
Ecclesia. Similiter etiam non est necesse ut fiat alienatio ab exterioribus sensibus
per hoc quod mens prophetae illustratur intelligibili lumine, aut formatur intelligibilibus
speciebus, quia in nobis perfectum iudicium intellectus habetur per conversionem ad
sensibilia, quae sunt prima nostrae cognitionis principia, ut in primo habitum est.
Sed quando fit revelatio prophetica secundum formas imaginarias, necesse est fieri
abstractionem a sensibus, ut talis apparitio phantasmatum non referatur ad ea quae
exterius sentiuntur. Sed abstractio a sensibus quandoque fit perfecte, ut scilicet
nihil homo sensibus percipiat. Quandoque autem imperfecte, ut scilicet aliquid percipiat
sensibus, non tamen plene discernat ea quae exterius percipit ab his quae imaginabiliter
videt, unde Augustinus dicit, XII super Gen. ad Litt., sic videntur quae in spiritu
fiunt imagines corporum, quemadmodum corpora per corpus, ita ut simul cernatur et
homo aliquis praesens, et absens alius spiritu, tanquam oculis. Talis tamen alienatio
a sensibus non fit in prophetis cum aliqua inordinatione naturae, sicut in arreptitiis
vel furiosis, sed per aliquam causam ordinatam, vel naturalem, sicut per somnum; vel
animalem, sicut per vehementiam contemplationis, sicut de Petro legitur, Act. X, quod,
cum oraret in caenaculo, factus est in excessu mentis; vel virtute divina rapiente,
secundum illud Ezech. I, facta est super eum manus domini. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod auctoritas illa loquitur de prophetis quibus imprimebantur
vel ordinabantur imaginariae formae, vel in dormiendo, quod significatur per somnium;
vel in vigilando, quod significatur per visionem. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod quando mens intenditur in suo actu circa absentia, quae
sunt a sensibus remota, tunc propter vehementiam intentionis sequitur alienatio a
sensibus. Sed quando mens intenditur in suo actu circa dispositionem vel iudicium
sensibilium, non oportet quod a sensibus abstrahatur. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod motus mentis prophetice non est secundum virtutem propriam,
sed secundum virtutem superioris influxus. Et ideo, quando ex superiori influxu mens
prophetae inclinatur ad iudicandum vel disponendum aliquid circa sensibilia, non fit
alienatio a sensibus, sed solum quando elevatur mens ad contemplandum aliqua sublimiora. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 ad 3)
Ad quartum dicendum quod spiritus prophetarum dicuntur esse subiecti prophetis, quantum
ad propheticam enuntiationem, de qua ibi apostolus loquitur; quia scilicet ex proprio
sensu loquuntur ea quae viderunt, non mente perturbata, sicut arreptitii, ut dixerunt
Priscilla, et Montanus. Sed in ipsa prophetica revelatione potius ipsi subiiciuntur
spiritui prophetiae, idest dono prophetico. (IIa-IIae, q. 173 a. 3 ad 4)
Articulus 4.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod prophetae semper cognoscant ea quae prophetant.
Quia, ut Augustinus dicit, XII super Gen. ad Litt., quibus signa per aliquas rerum
corporalium similitudines demonstrabantur in spiritu, nisi accessisset mentis officium
ut etiam intelligerentur, nondum erat prophetia. Sed ea quae intelliguntur, non possunt
esse incognita. Ergo propheta non ignorat ea quae prophetat. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 arg. 1)
Praeterea, lumen prophetiae est excellentius quam lumen rationis naturalis. Sed quicumque
lumine naturali habet scientiam, non ignorat ea quae scit. Ergo quicumque lumine prophetico
aliqua enuntiat, non potest ea ignorare. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 arg. 2)
Praeterea, prophetia ordinatur ad hominum illuminationem, unde dicitur II Pet. I.
Habetis propheticum sermonem, cui bene facitis attendentes quasi lucernae lucenti
in caliginoso loco. Sed nihil potest alios illuminare nisi in se sit illuminatum.
Ergo videtur quod propheta prius illuminatur ad cognoscendum ea quae aliis enuntiat. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur Ioan. XI. Hoc autem a semetipso Caiphas non dixit, sed,
cum esset pontifex anni illius, prophetavit quia Iesus moriturus erat pro gente, et
cetera. Sed hoc Caiphas non cognovit. Ergo non omnis qui prophetat cognoscit ea quae
prophetat. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod in revelatione prophetica movetur mens prophetae a spiritu
sancto sicut instrumentum deficiens respectu principalis agentis. Movetur autem mens
prophetae non solum ad aliquid apprehendendum, sed etiam ad aliquid loquendum vel
ad aliquid faciendum, et quandoque quidem ad omnia tria simul, quandoque autem ad
duo horum, quandoque vero ad unum tantum. Et quodlibet horum contingit esse cum aliquo
cognitionis defectu. Nam cum mens prophetae movetur ad aliquid aestimandum vel apprehendendum,
quandoque quidem inducitur ad hoc quod solum apprehendat rem illam, quandoque autem
ulterius ad hoc quod cognoscat haec sibi esse divinitus revelata. Similiter etiam
quandoque movetur mens prophetae ad aliquid loquendum, ita quod intelligat id quod
per haec verba spiritus sanctus intendit, sicut David, qui dicebat, II Reg. XXIII,
spiritus domini locutus est per me, quandoque autem ille cuius mens movetur ad aliqua
verba depromenda, non intelligit quid spiritus sanctus per haec verba intendat, sicut
patet de Caipha, Ioan. XI. Similiter etiam cum spiritus sanctus movet mentem alicuius
ad aliquid faciendum quandoque quidem intelligit quid hoc significet, sicut patet
de Ieremia, qui abscondit lumbare in Euphraten, ut habetur Ierem. XIII, quandoque
vero non intelligunt, sicut milites dividentes vestimenta Christi non intelligebant
quid significaret. Cum ergo aliquis cognoscit se moveri a spiritu sancto ad aliquid
aestimandum, vel significandum verbo vel facto, hoc proprie ad prophetiam pertinet.
Cum autem movetur, sed non cognoscit, non est perfecta prophetia, sed quidam instinctus
propheticus. Sciendum tamen quod, quia mens prophetae est instrumentum deficiens,
sicut dictum est et veri prophetae non omnia cognoscunt quae in eorum visis aut verbis
aut etiam factis spiritus sanctus intendit. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 co.)
Et per hoc patet responsio ad obiecta. Nam primae rationes loquuntur de veris prophetis,
quorum mens divinitus illustratur perfecte. (IIa-IIae, q. 173 a. 4 ad arg.)