Tertia Pars. Quaestio 77. Over de bijkomstigheden die in dit Sacrament overblijven .
Prooemium
Deinde considerandum est de accidentibus remanentibus in hoc sacramento. Et circa
hoc quaeruntur octo. Primo, utrum accidentia quae remanent, sint sine subiecto. Secundo,
utrum quantitas dimensiva sit subiectum aliorum accidentium. Tertio, utrum huiusmodi
accidentia possint immutare aliquod corpus extrinsecum. Quarto, utrum possint corrumpi.
Quinto, utrum ex eis possit aliquid generari. Sexto, utrum possint nutrire. Septimo,
de fractione panis consecrati. Octavo, utrum vino consecrato possit aliquid admisceri. (IIIa q. 77 pr.)
Articulus 1. Blijven de bijkomstigheden in dit Sacrament over zonder subject?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad primum sic proceditur. Videtur quod accidentia non remaneant in hoc sacramento
sine subiecto. Nihil enim inordinatum aut fallax debet esse in hoc sacramento veritatis.
Sed accidentia esse sine subiecto est contra rerum ordinem, quem Deus naturae indidit.
Videtur etiam ad quandam fallaciam pertinere, cum accidentia sint signa naturae subiecti.
Ergo in hoc sacramento non sunt accidentia sine subiecto. (IIIa q. 77 a. 1 arg. 1)
Praeterea, fieri non potest, etiam miraculose, quod definitio rei ab ea separetur;
vel quod uni rei conveniat definitio alterius, puta quod homo, manens homo, sit animal
irrationale. Ad hoc enim sequeretur contradictoria esse simul, hoc enim quod significat
nomen rei, est definitio, ut dicitur in IV Metaphys. Sed ad definitionem accidentis
pertinet quod sit in subiecto, ad definitionem vero substantiae, quod per se subsistat
non in subiecto. Non potest ergo miraculose fieri quod in hoc sacramento sint accidentia
sine subiecto. (IIIa q. 77 a. 1 arg. 2)
Praeterea, accidens individuatur ex subiecto. Si ergo accidentia remanent in hoc sacramento
sine subiecto, non erunt individua, sed universalia. Quod patet esse falsum, quia
sic non essent sensibilia, sed intelligibilia tantum. (IIIa q. 77 a. 1 arg. 3)
Praeterea, accidentia per consecrationem huius sacramenti non adipiscuntur aliquam
compositionem. Sed ante consecrationem non erant composita neque ex materia et forma,
neque ex quo est et quod est. Ergo etiam post consecrationem non sunt composita altero
horum modorum. Quod est inconveniens, quia sic essent simpliciora quam Angeli; cum
tamen haec accidentia sint sensibilia. Non ergo accidentia remanent in hoc sacramento
sine subiecto. (IIIa q. 77 a. 1 arg. 4)
Sed contra est quod Gregorius dicit, in homilia paschali, quod species sacramentales
sunt illarum rerum vocabula quae ante fuerunt, scilicet panis et vini. Et ita, cum
non remaneat substantia panis et vini, videtur quod huiusmodi species sint sine subiecto. (IIIa q. 77 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod accidentia panis et vini, quae sensu deprehenduntur in hoc
sacramento remanere post consecrationem, non sunt sicut in subiecto in substantia
panis et vini, quae non remanet, ut supra habitum est. Neque etiam in forma substantiali,
quae non manet; et, si remaneret, subiectum esse non posset, ut patet per Boetium,
in libro de Trin. Manifestum est etiam quod huiusmodi accidentia non sunt in substantia
corporis et sanguinis Christi sicut in subiecto, quia substantia humani corporis nullo
modo potest his accidentibus affici; neque etiam est possibile quod corpus Christi,
gloriosum et impassibile existens, alteretur ad suscipiendas huiusmodi qualitates.
Dicunt autem quidam quod sunt, sicut in subiecto, in aere circumstante. Sed nec hoc
esse potest. Primo quidem, quia aer non est huiusmodi accidentium susceptivus. Secundo,
quia huiusmodi accidentia non sunt ubi est aer. Quinimmo ad motum harum specierum
aer depellitur. Tertio, quia accidentia non transeunt de subiecto in subiectum, ut
scilicet idem accidens numero quod primo fuit in uno subiecto, postmodum fiat in alio.
Accidens enim numerum accipit a subiecto. Unde non potest esse quod, idem numero manens,
sit quandoque in hoc, quandoque in alio subiecto. Quarto quia, cum aer non spolietur
accidentibus propriis, simul haberet accidentia propria et aliena. Nec potest dici
quod hoc fiat miraculose virtute consecrationis, quia verba consecrationis hoc non
significant; quae tamen non efficiunt nisi significatum. Et ideo relinquitur quod
accidentia in hoc sacramento manent sine subiecto. Quod quidem virtute divina fieri
potest. Cum enim effectus magis dependeat a causa prima quam a causa secunda, potest
Deus, qui est prima causa substantiae et accidentis, per suam infinitam virtutem conservare
in esse accidens subtracta substantia, per quam conservabatur in esse sicut per propriam
causam, sicut etiam alios effectus naturalium causarum potest producere sine naturalibus
causis; sicut corpus humanum formavit in utero virginis sine virili semine. (IIIa q. 77 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod nihil prohibet aliquid esse ordinatum secundum communem
legem naturae, cuius tamen contrarium est ordinatum secundum speciale privilegium
gratiae, ut patet in resuscitatione mortuorum, et in illuminatione caecorum, prout
etiam in rebus humanis quaedam aliquibus conceduntur ex speciali privilegio praeter
communem legem. Et ita, licet sit secundum communem naturae ordinem quod accidens
sit in subiecto, ex speciali tamen ratione, secundum ordinem gratiae, accidentia sunt
in hoc sacramento sine subiecto, propter rationes supra inductas. (IIIa q. 77 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod, cum ens non sit genus, hoc ipsum quod est esse, non potest
esse essentia vel substantiae vel accidentis. Non ergo definitio substantiae est ens
per se sine subiecto, nec definitio accidentis ens in subiecto sed quidditati seu
essentiae substantiae competit habere esse non in subiecto; quidditati autem sive
essentiae accidentis competit habere esse in subiecto. In hoc autem sacramento non
datur accidentibus quod ex vi suae essentiae sint sine subiecto, sed ex divina virtute
sustentante. Et ideo non desinunt esse accidentia, quia nec separatur ab eis definitio
accidentis, nec competit eis definitio substantiae. (IIIa q. 77 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod huiusmodi accidentia acquisierunt esse individuum in substantia
panis et vini, qua conversa in corpus et sanguinem Christi, remanent virtute divina
accidentia in illo esse individuato quod prius habebant. Unde sunt singularia et sensibilia. (IIIa q. 77 a. 1 ad 3)
Ad quartum dicendum quod accidentia huiusmodi, manente substantia panis et vini, non
habebant ipsa esse nec alia accidentia, sed substantia eorum habebat huiusmodi esse
per ea; sicut nix est alba per albedinem. Sed post consecrationem ipsa accidentia
quae remanent, habent esse. Unde sunt composita ex esse et quod est, sicut in prima
parte de Angelis dictum est. Et cum hoc, habent compositionem partium quantitativarum. (IIIa q. 77 a. 1 ad 4)
Articulus 2. Is in dit Sacrament de meetbare hoegrootheid van het brood en den wijn het subject
van de andere bijkomstigheden?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod in hoc sacramento quantitas dimensiva panis
vel vini non sit aliorum accidentium subiectum. Accidentis enim non est accidens,
nulla enim forma potest esse subiectum, cum subiici pertineat ad proprietatem materiae.
Sed quantitas dimensiva est quoddam accidens. Ergo quantitas dimensiva non potest
esse subiectum aliorum accidentium. (IIIa q. 77 a. 2 arg. 1)
Praeterea, sicut quantitas individuatur ex substantia, ita etiam et alia accidentia.
Si ergo quantitas dimensiva panis aut vini remanet individuata secundum esse prius
habitum, in quo conservatur, pari ratione et alia accidentia remanent individuata
secundum esse quod prius habebant in substantia. Non ergo sunt in quantitate dimensiva
sicut in subiecto, cum omne accidens individuetur per suum subiectum. (IIIa q. 77 a. 2 arg. 2)
Praeterea, inter alia accidentia panis et vini quae remanent, deprehenduntur etiam
sensu rarum et densum. Quae non possunt esse in quantitate dimensiva praeter materiam
existente, quia rarum est quod habet parum de materia sub dimensionibus magnis; densum
autem quod habet multum de materia sub dimensionibus parvis, ut dicitur in IV Physic.
Ergo videtur quod quantitas dimensiva non possit esse subiectum accidentium quae remanent
in hoc sacramento. (IIIa q. 77 a. 2 arg. 3)
Praeterea, quantitas a subiecto separata videtur esse quantitas mathematica, quae
non est subiectum qualitatum sensibilium. Cum ergo accidentia quae remanent in hoc
sacramento sint sensibilia, videtur quod non possint esse in hoc sacramento sicut
in subiecto in quantitate panis et vini remanente post consecrationem. (IIIa q. 77 a. 2 arg. 4)
Sed contra est quod qualitates non sunt divisibiles nisi per accidens, scilicet ratione
subiecti. Dividuntur autem qualitates remanentes in hoc sacramento per divisionem
quantitatis dimensivae, sicut patet ad sensum. Ergo quantitas dimensiva est subiectum
accidentium quae remanent in hoc sacramento. (IIIa q. 77 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod necesse est dicere accidentia alia quae remanent in hoc sacramento,
esse sicut in subiecto in quantitate dimensiva panis vel vini remanente. Primo quidem,
per hoc quod ad sensum apparet aliquod quantum esse ibi coloratum et aliis accidentibus
affectum, nec in talibus sensus decipitur. Secundo, quia prima dispositio materiae
est quantitas dimensiva, unde et Plato posuit primas differentias materiae magnum
et parvum. Et quia primum subiectum est materia, consequens est quod omnia alia accidentia
referantur ad subiectum mediante quantitate dimensiva, sicut et primum subiectum coloris
dicitur superficies esse, ratione cuius quidam posuerunt dimensiones esse substantias
corporum, ut dicitur in III Metaphys. Et quia, subtracto subiecto, remanent accidentia
secundum esse quod prius habebant, consequens est quod omnia accidentia remanent fundata
super quantitatem dimensivam. Tertio quia, cum subiectum sit principium individuationis
accidentium, oportet id quod ponitur aliquorum accidentium subiectum esse, aliquo
modo esse individuationis principium. Est enim de ratione individui quod non possit
in pluribus esse. Quod quidem contingit dupliciter. Uno modo, quia non est natum in
aliquo esse, et hoc modo formae immateriales separatae, per se subsistentes, sunt
etiam per seipsas individuae. Alio modo, ex eo quod forma substantialis vel accidentalis
est quidem nata in aliquo esse, non tamen in pluribus, sicut haec albedo, quae est
in hoc corpore. Quantum igitur ad primum, materia est individuationis principium omnibus
formis inhaerentibus, quia, cum huiusmodi formae, quantum est de se, sint natae in
aliquo esse sicut in subiecto, ex quo aliqua earum recipitur in materia, quae non
est in alio, iam nec ipsa forma sic existens potest in alio esse. Quantum autem ad
secundum, dicendum est quod individuationis principium est quantitas dimensiva. Ex
hoc enim aliquid est natum esse in uno solo, quod illud est in se indivisum et divisum
ab omnibus aliis. Divisio autem accidit substantiae ratione quantitatis, ut dicitur
in I Physic. Et ideo ipsa quantitas dimensiva est quoddam individuationis principium
huiusmodi formis, inquantum scilicet diversae formae numero sunt in diversis partibus
materiae. Unde ipsa quantitas dimensiva secundum se habet quandam individuationem,
ita quod possumus imaginari plures lineas eiusdem speciei differentes positione, quae
cadit in ratione quantitatis huius; convenit enim dimensioni quod sit quantitas positionem
habens. Et ideo potius quantitas dimensiva potest esse subiectum aliorum accidentium
quam e converso. (IIIa q. 77 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod accidens per se non potest esse subiectum alterius accidentis,
quia non per se est. Secundum vero quod est in alio, unum accidens dicitur esse subiectum
alterius, inquantum unum accidens recipitur in subiecto alio mediante, sicut superficies
dicitur esse subiectum coloris. Unde, quando accidenti datur divinitus ut per se sit,
potest etiam per se alterius accidentis esse subiectum. (IIIa q. 77 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod alia accidentia, etiam secundum quod erant in substantia
panis, individuabantur mediante quantitate dimensiva, sicut dictum est. Et ideo potius
quantitas dimensiva est subiectum aliorum accidentium remanentium in hoc sacramento
quam e converso. (IIIa q. 77 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod rarum et densum sunt quaedam qualitates consequentes corpora
ex hoc quod habent multum vel parum de materia sub dimensionibus, sicut etiam omnia
alia accidentia consequuntur ex principiis substantiae. Et sicut, subtracta substantia,
divina virtute conservantur alia accidentia; ita, subtracta materia, divina virtute
conservantur qualitates materiam consequentes, sicut rarum et densum. (IIIa q. 77 a. 2 ad 3)
Ad quartum dicendum quod quantitas mathematica non abstrahit a materia intelligibili,
sed a materia sensibili, ut dicitur VII Metaphys. Dicitur autem materia sensibilis
ex hoc quod subiicitur sensibilibus qualitatibus. Et ideo manifestum est quod quantitas
dimensiva quae remanet in hoc sacramento sine subiecto, non est quantitas mathematica. (IIIa q. 77 a. 2 ad 4)
Articulus 3. Kunnen de in dit Sacrament overblijvende gedaanten iets buiten haar veranderen?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod species quae remanent in hoc sacramento, non
possint immutare aliquod extrinsecum. Probatur enim in VII Metaphysic. quod formae
quae sunt in materia, fiunt a formis quae sunt in materia, non autem a formis quae
sunt sine materia, eo quod simile agit sibi simile. Sed species sacramentales sunt
species sine materia, quia remanent sine subiecto, ut ex dictis patet. Non ergo possunt
immutare materiam exteriorem, inducendo aliquam formam. (IIIa q. 77 a. 3 arg. 1)
Praeterea, cessante actione primi agentis, necesse est quod cesset actio instrumenti,
sicut, quiescente fabro, non movetur martellus. Sed omnes formae accidentales agunt
instrumentaliter in virtute formae substantialis tanquam principalis agentis. Cum
ergo in hoc sacramento non remaneat forma substantialis panis et vini, sicut supra
habitum est, videtur quod formae accidentales remanentes agere non possunt ad immutationem
exterioris materiae. (IIIa q. 77 a. 3 arg. 2)
Praeterea, nihil agit extra suam speciem, quia effectus non potest esse potior causa.
Sed species sacramentales omnes sunt accidentia. Non ergo possunt exteriorem materiam
immutare, ad minus ad formam substantialem. (IIIa q. 77 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod, si non possent immutare exteriora corpora, non possent sentiri,
sentitur enim aliquid per hoc quod immutatur sensus a sensibili, ut dicitur II de
anima. (IIIa q. 77 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod, quia unumquodque agit inquantum est ens actu, consequens
est quod unumquodque, sicut se habet ad esse, ita se habet ad agere. Quia igitur,
secundum praedicta, speciebus sacramentalibus datum est divina virtute ut remaneant
in suo esse quod habebant substantia panis et vini existente, consequens est quod
etiam remaneant in suo agere. Et ideo omnem actionem quam poterant agere substantia
panis et vini existente, possunt etiam agere substantia panis et vini transeunte in
corpus et sanguinem Christi. Unde non est dubium quod possunt immutare exteriora corpora. (IIIa q. 77 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod species sacramentales, licet sint formae sine materia
existentes, retinent tamen idem esse quod habebant prius in materia. Et ideo secundum
suum esse assimilantur formis quae sunt in materia. (IIIa q. 77 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod ita actio formae accidentalis dependet ab actione formae
substantialis, sicut esse accidentis dependet ab esse substantiae. Et ideo, sicut
divina virtute datur speciebus sacramentalibus ut possint esse sine substantia, ita
datur eis ut possint agere sine forma substantiali, virtute Dei, a quo sicut a primo
agente dependet omnis actio formae et substantialis et accidentalis. (IIIa q. 77 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod immutatio quae est ad formam substantialem, non fit a forma
substantiali immediate, sed mediantibus qualitatibus activis et passivis, quae agunt
in virtute formae substantialis. Haec autem virtus instrumentalis conservatur in speciebus
sacramentalibus divina virtute sicut et prius erat. Et ideo possunt agere ad formam
substantialem instrumentaliter, per quem modum aliquid potest agere ultra suam speciem,
non quasi virtute propria, sed virtute principalis agentis. (IIIa q. 77 a. 3 ad 3)
Articulus 4. Kunnen de sacramentele gedaanten vergaan?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod species sacramentales corrumpi non possunt.
Corruptio enim accidit per separationem formae a materia. Sed materia panis non remanet
in hoc sacramento, ut ex supra dictis patet. Ergo huiusmodi species non possunt corrumpi. (IIIa q. 77 a. 4 arg. 1)
Praeterea, nulla forma corrumpitur nisi per accidens, corrupto subiecto, unde formae
per se subsistentes incorruptibiles sunt, sicut patet in substantiis spiritualibus.
Sed species sacramentales sunt formae sine subiecto. Ergo corrumpi non possunt. (IIIa q. 77 a. 4 arg. 2)
Praeterea, si corrumpuntur, aut hoc erit naturaliter, aut miraculose. Sed non naturaliter,
quia non est ibi assignare aliquod corruptionis subiectum, quod maneat corruptione
terminata. Similiter etiam nec miraculose, quia miracula quae sunt in hoc sacramento,
fiunt virtute consecrationis, per quam species sacramentales conservantur; non est
autem idem causa conservationis et corruptionis. Ergo nullo modo species sacramentales
corrumpi possunt. (IIIa q. 77 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod sensu deprehenditur hostias consecratas putrefieri et corrumpi. (IIIa q. 77 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod corruptio est motus ex esse in non esse. Dictum est autem
supra quod species sacramentales retinent idem esse quod prius habebant substantia
panis et vini existente. Et ideo, sicut esse horum accidentium poterat corrumpi substantia
panis et vini existente, ita etiam potest corrumpi illa substantia abeunte. Poterant
autem huiusmodi accidentia primo corrumpi dupliciter, uno modo, per se; alio modo,
per accidens. Per se quidem, sicut per alterationem qualitatum, et augmentum vel diminutionem
quantitatis, non quidem per modum augmenti vel diminutionis, qui invenitur in solis
corporibus animatis, qualia non sunt substantia panis et vini, sed per additionem
vel divisionem; nam, sicut dicitur in III Metaphys., per divisionem una dimensio corrumpitur
et fiunt duae, per additionem autem e converso ex duabus fit una. Et per hunc modum
manifeste possunt corrumpi huiusmodi accidentia post consecrationem, quia et ipsa
quantitas dimensiva remanens potest divisionem et additionem recipere; et, cum sit
subiectum qualitatum sensibilium, sicut dictum est, potest etiam esse subiectum alterationis
eorum, puta si alteretur color aut sapor panis aut vini. Alio modo poterant corrumpi
per accidens, per corruptionem subiecti. Et hoc modo possunt corrumpi etiam post consecrationem.
Quamvis enim subiectum non remaneat, remanet tamen esse quod habebant huiusmodi accidentia
in subiecto, quod quidem est proprium et conforme subiecto. Et ideo huiusmodi esse
potest corrumpi a contrario agente, sicut corrumpebatur substantia panis vel vini,
quae etiam non corrumpebatur nisi praecedente alteratione circa accidentia. Distinguendum
tamen est inter utramque praedictarum corruptionum. Quia, cum corpus Christi et sanguis
succedant in hoc sacramento substantiae panis et vini, si fiat talis immutatio ex
parte accidentium quae non suffecisset ad corruptionem panis et vini, propter talem
immutationem non desinit corpus et sanguis Christi esse sub hoc sacramento, sive fiat
immutatio ex parte qualitatis, puta cum modicum immutatur color aut sapor vini aut
panis; sive ex parte quantitatis, sicut cum dividitur panis aut vinum in tales partes
quod adhuc in eis possit salvari natura panis aut vini. Si vero fiat tanta immutatio
quod fuisset corrupta substantia panis aut vini, non remanent corpus et sanguis Christi
sub hoc sacramento. Et hoc tam ex parte qualitatum, sicut cum ita immutatur color
et sapor et aliae qualitates panis aut vini quod nullo modo posset compati natura
panis aut vini, sive etiam ex parte quantitatis, puta si pulverizetur panis, vel vinum
in minimas partes dividatur, ut iam non remaneant species panis vel vini. (IIIa q. 77 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, quia ad corruptionem per se pertinet quod auferatur
esse rei inquantum esse alicuius formae est in materia, consequens est quod per corruptionem
separetur forma a materia. Si vero huiusmodi esse non esset in materia, simile tamen
ei quod est in materia, posset per corruptionem auferri etiam materia non existente,
sicut accidit in hoc sacramento, ut ex dictis patet. (IIIa q. 77 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod species sacramentales, licet sint formae non in materia,
habent tamen esse quod prius in materia habebant. (IIIa q. 77 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod corruptio illa specierum non est miraculosa, sed naturalis,
praesupponit tamen miraculum quod est factum in consecratione, scilicet quod illae
species sacramentales retineant esse sine subiecto quod prius habebant in subiecto;
sicut et caecus miraculose illuminatus naturaliter videt. (IIIa q. 77 a. 4 ad 3)
Articulus 5. Kan uit de sacramentele gedaanten iets ontstaan?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod ex speciebus sacramentalibus nihil possit
generari. Omne enim quod generatur, ex aliqua materia generatur, ex nihilo enim nihil
generatur, quamvis ex nihilo fiat aliquid per creationem. Sed speciebus sacramentalibus
non subest aliqua materia nisi corporis Christi, quod est incorruptibile. Ergo videtur
quod ex speciebus sacramentalibus nihil possit generari. (IIIa q. 77 a. 5 arg. 1)
Praeterea, ea quae non sunt unius generis, non possunt ex invicem fieri, non enim
ex albedine fit linea. Sed accidens et substantia differunt genere. Cum ergo species
sacramentales sint accidentia, videtur quod ex eis non possit aliqua substantia generari. (IIIa q. 77 a. 5 arg. 2)
Praeterea, si ex eis generatur aliqua substantia corporea, non erit sine accidente.
Si ergo ex speciebus sacramentalibus generatur aliqua substantia corporea, oportet
quod ex accidente generetur substantia et accidens, duo scilicet ex uno, quod est
impossibile. Ergo impossibile est quod ex speciebus sacramentalibus aliqua substantia
corporea generetur. (IIIa q. 77 a. 5 arg. 3)
Sed contra est quod ad sensum videri potest ex speciebus sacramentalibus aliquid generari,
vel cinerem, si comburantur; vel vermes, si putrefiant; vel pulverem, si conterantur. (IIIa q. 77 a. 5 s. c.)
Respondeo dicendum quod, cum corruptio unius sit generatio alterius, ut dicitur in
I de Generat., necesse est quod ex speciebus sacramentalibus aliquid generetur, cum
corrumpantur, ut dictum est. Non enim sic corrumpuntur ut omnino dispareant, quasi
in nihilum redigantur, sed manifeste aliquid sensibile eis succedit. Quomodo autem
ex eis aliquid generari possit, difficile est videre. Manifestum est enim quod ex
corpore et sanguine Christi, quae ibi veraciter sunt, non generatur aliquid, cum sint
incorruptibilia. Si autem substantia panis aut vini remaneret in hoc sacramento, vel
eorum materia, facile esset assignare quod ex eis generatur illud sensibile quod succedit,
ut quidam posuerunt. Sed hoc est falsum, ut supra habitum est. Et ideo quidam dixerunt
quod ea quae generantur, non fiunt ex speciebus sacramentalibus, sed ex aere circumstante.
Quod quidem multipliciter apparet esse impossibile. Primo quidem, quia ex eo generatur
aliquid quod prius alteratum et corruptum apparet. Nulla autem alteratio et corruptio
prius apparuit in aere circumstante. Unde ex eo vermes aut cineres non generantur.
Secundo, quia natura aeris non est talis quod ex eo per tales alterationes talia generentur.
Tertio, quia potest contingere in magna quantitate hostias consecratas comburi vel
putrefieri, nec esset possibile tantum de corpore terreo ex aere generari, nisi magna
et etiam valde sensibili inspissatione aeris facta. Quarto, quia idem potest accidere
corporibus solidis circumstantibus, puta ferro aut lapidibus, quae integra remanent
post praedictorum generationem. Unde haec positio stare non potest, quia contrariatur
ei quod ad sensum apparet. Et ideo alii dixerunt quod redit substantia panis et vini
in ipsa corruptione specierum, et sic ex substantia panis et vini redeunte generantur
cineres aut vermes aut aliquid huiusmodi. Sed haec positio non videtur esse possibilis.
Primo quidem quia, si substantia panis et vini conversa est in corpus et sanguinem,
ut supra habitum est, non potest substantia panis vel vini redire nisi corpore aut
sanguine Christi iterum converso in substantiam panis et vini, quod est impossibile,
sicut, si aer sit conversus in ignem, non potest aer redire nisi iterum ignis convertatur
in aerem. Si vero substantia panis aut vini sit annihilata, non potest iterum redire,
quia quod in nihilum decidit, non redit idem numero, nisi forte dicatur redire praedicta
substantia, quia Deus de novo creat novam substantiam loco primae. Secundo videtur
hoc esse impossibile, quia non est dare quando substantia panis redeat. Manifestum
est enim ex supra dictis quod, manentibus speciebus panis et vini, manet corpus et
sanguis Christi, quae non sunt simul cum substantia panis et vini in hoc sacramento,
secundum praehabita. Unde substantia panis et vini non potest redire, speciebus sacramentalibus
manentibus. Similiter etiam nec eis cessantibus, quia iam substantia panis et vini
esset sine propriis accidentibus, quod est impossibile. Nisi forte dicatur quod in
ipso ultimo instanti corruptionis specierum redit, non quidem substantia panis et
vini, quia illud idem instans est in quo primo habent esse substantiae generatae ex
speciebus, sed materia panis et vini magis quasi de novo creata diceretur quam rediens,
proprie loquendo. Et secundum hoc, posset sustineri praedicta positio. Verum, quia
non rationabiliter videtur dici quod miraculose aliquid accidit in hoc sacramento
nisi ex ipsa consecratione, ex qua non est quod materia creetur vel redeat; melius
videtur dicendum quod in ipsa consecratione miraculose datur quantitati dimensivae
panis et vini quod sit primum subiectum subsequentium formarum. Hoc autem est proprium
materiae. Et ideo ex consequenti datur praedictae quantitati dimensivae omne id quod
ad materiam pertinet. Et ideo quidquid posset generari ex materia panis si esset,
totum potest generari ex praedicta quantitate dimensiva panis vel vini, non quidem
novo miraculo, sed ex vi miraculi prius facti. (IIIa q. 77 a. 5 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, quamvis non sit ibi materia ex qua aliquid generetur,
quantitas tamen dimensiva supplet vicem materiae, ut dictum est. (IIIa q. 77 a. 5 ad 1)
Ad secundum dicendum quod illae species sacramentales sunt quidem accidentia, habent
tamen actum et vim substantiae, ut dictum est. (IIIa q. 77 a. 5 ad 2)
Ad tertium dicendum quod quantitas dimensiva panis et vini et retinet naturam propriam,
et accipit miraculose vim et proprietatem substantiae. Et ideo potest transire in
utrumque, idest in substantiam et dimensionem. (IIIa q. 77 a. 5 ad 3)
Articulus 6. Kunnen de sacramentele gedaanten voeden?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad sextum sic proceditur. Videtur quod species sacramentales non possint nutrire.
Dicit enim Ambrosius, in libro de sacramentis, non iste panis est qui vadit in corpus,
sed panis vitae aeternae, qui animae nostrae substantiam fulcit. Sed omne quod nutrit,
vadit in corpus. Ergo panis iste non nutrit. Et eadem ratio est de vino. (IIIa q. 77 a. 6 arg. 1)
Praeterea, sicut dicitur in libro de Generat., ex eisdem nutrimur ex quibus sumus.
Species autem sacramentales sunt accidentia, ex quibus homo non constat, non enim
accidens est pars substantiae. Ergo videtur quod species sacramentales nutrire non
possunt. (IIIa q. 77 a. 6 arg. 2)
Praeterea, philosophus dicit, in II de anima, quod alimentum nutrit prout est quaedam
substantia, auget autem prout est aliquid quantum. Sed species sacramentales non sunt
substantia. Ergo non possunt nutrire. (IIIa q. 77 a. 6 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus, I Cor. XI, loquens de hoc sacramento, dicit, alius
quidem esurit, alius autem ebrius est, ubi dicit Glossa quod notat illos qui, post
celebrationem sacri mysterii et consecrationem panis et vini, suas oblationes vindicabant,
et, aliis non communicantes, sibi solis sumebant, ita ut inde etiam inebriarentur.
Quod quidem non potest contingere si sacramentales species non nutrirent. Ergo species
sacramentales nutriunt. (IIIa q. 77 a. 6 s. c.)
Respondeo dicendum quod haec quaestio difficultatem non habet, praecedenti quaestione
soluta. Ex hoc enim, ut dicitur in II de anima, cibus nutrit, quod convertitur in
substantiam nutriti. Dictum est autem quod species sacramentales possunt converti
in substantiam aliquam quae ex eis generatur. Per eandem autem rationem possunt converti
in corpus humanum, per quam possunt converti in cineres vel in vermes. Et ideo manifestum
est quod nutriunt. Quod autem quidam dicunt, quod non vere nutriunt, quasi in corpus
humanum convertantur, sed reficiunt et confortant quadam sensuum immutatione, sicut
homo confortatur ex odore cibi et inebriatur ex odore vini, ad sensum patet esse falsum.
Talis enim refectio non diu sufficit homini, cuius corpus, propter continuam deperditionem,
restauratione indiget. Et tamen homo diu sustentari posset, si hostias et vinum consecratum
sumeret in magna quantitate. Similiter etiam non potest stare quod quidam dicunt,
quod species sacramentales nutriunt per formam substantialem panis et vini, quae remanet.
Tum quia non remanet, ut supra habitum est. Tum quia non est actus formae nutrire,
sed magis materiae, quae accipit formam nutriti, recedente forma nutrimenti. Unde
dicitur in II de anima, quod nutrimentum in principio est dissimile, in fine autem
simile. (IIIa q. 77 a. 6 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, facta consecratione, dupliciter potest dici panis in
hoc sacramento. Uno modo, ipsae species panis, quae retinent nomen prioris substantiae,
ut Gregorius dicit, in homilia paschali. Alio modo, potest dici panis ipsum corpus
Christi, quod est panis mysticus de caelo descendens. Ambrosius ergo, cum dicit quod
iste panis non transit in corpus, accipit panem secundo modo, quia scilicet corpus
Christi non convertitur in corpus hominis, sed reficit mentem eius. Non autem loquitur
de pane primo modo dicto. (IIIa q. 77 a. 6 ad 1)
Ad secundum dicendum quod species sacramentales, etsi non sint ea ex quibus corpus
hominis constat, tamen in ea convertuntur, sicut dictum est. (IIIa q. 77 a. 6 ad 2)
Ad tertium dicendum quod species sacramentales, quamvis non sint substantia, habent
tamen virtutem substantiae, ut dictum est. (IIIa q. 77 a. 6 ad 3)
Articulus 7. Worden de sacramentele gedaanten in dit Sacrament gebroken?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad septimum sic proceditur. Videtur quod species sacramentales non frangantur in hoc
sacramento. Dicit enim philosophus, in IV Meteor., quod corpora dicuntur frangibilia
propter determinatam dispositionem pororum. Quod non potest attribui sacramentalibus
speciebus. Ergo sacramentales species non possunt frangi. (IIIa q. 77 a. 7 arg. 1)
Praeterea, fractionem sequitur sonus. Sed species sacramentales non sunt sonabiles,
dicit enim philosophus, II de anima, quod sonabile est corpus durum habens superficiem
levem. Ergo species sacramentales non franguntur. (IIIa q. 77 a. 7 arg. 2)
Praeterea, eiusdem videtur esse frangi et masticari. Sed verum corpus Christi est
quod manducatur, secundum illud Ioan. VI, qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem.
Ergo corpus Christi est quod frangitur et masticatur. Unde et in confessione Berengarii
dicitur, consentio sanctae Romanae Ecclesiae, et corde et ore profiteor panem et vinum
quae in altari ponuntur, post consecrationem verum corpus et sanguinem Christi esse,
et in veritate manibus sacerdotum tractari, frangi et fidelium dentibus atteri. Non
ergo fractio debet attribui sacramentalibus speciebus. (IIIa q. 77 a. 7 arg. 3)
Sed contra est quod fractio fit per divisionem quanti. Sed nullum quantum ibi dividitur
nisi species sacramentales, quia neque corpus Christi, quod est incorruptibile; neque
substantia panis, quae non manet. Ergo species sacramentales franguntur. (IIIa q. 77 a. 7 s. c.)
Respondeo dicendum quod apud antiquos circa hoc multiplex fuit opinio. Quidam enim
dixerunt quod non erat in hoc sacramento fractio secundum rei veritatem, sed solum
secundum aspectum intuentium. Sed hoc non potest stare. Quia in hoc sacramento veritatis
sensus non decipitur circa ea quorum iudicium ad ipsum pertinet, inter quae est fractio,
per quam ex uno fiunt multa, quae quidem sunt sensibilia communia, ut patet in libro
de anima. Unde alii dixerunt quod erat ibi vera fractio sine substantia existente.
Sed hoc etiam sensui contradicit. Apparet enim in hoc sacramento aliquod quantum,
prius unum existens, postea in multa partitum, quod quidem oportet esse subiectum
fractionis. Non autem potest dici quod ipsum corpus Christi verum frangatur. Primo
quidem, quia est incorruptibile et impassibile. Secundo, quia est totum sub qualibet
parte, ut supra habitum est, quod est quidem contra rationem eius quod frangitur.
Unde relinquitur quod fractio sit sicut in subiecto in quantitate dimensiva panis,
sicut et alia accidentia. Et sicut species sacramentales sunt sacramentum corporis
Christi veri, ita fractio huiusmodi specierum est sacramentum dominicae passionis,
quae fuit in corpore Christi vero. (IIIa q. 77 a. 7 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, sicut in speciebus sacramentalibus remanet rarum et
densum, ut supra dictum est, ita etiam remanet ibi porositas, et per consequens frangibilitas. (IIIa q. 77 a. 7 ad 1)
Ad secundum dicendum quod densitatem sequitur duritia. Et ideo, ex quo in speciebus
sacramentalibus remanet densitas, consequens est quod remaneat ibi duritia, et per
consequens sonabilitas. (IIIa q. 77 a. 7 ad 2)
Ad tertium dicendum quod illud quod manducatur in propria specie, ipsummet frangitur
et masticatur in sua specie. Corpus autem Christi non manducatur in sua specie, sed
in specie sacramentali. Unde super illud Ioannis VI, caro non prodest quidquam, dicit
Augustinus, hoc est intelligendum secundum illos qui carnaliter intelligebant carnem
quippe sic intellexerunt quo modo in cadavere dilaniatur, aut in macello venditur.
Et ideo ipsum corpus Christi non frangitur, nisi secundum speciem sacramentalem. Et
hoc modo intelligenda est confessio Berengarii, ut fractio et contritio dentium referatur
ad speciem sacramentalem, sub qua vere est corpus Christi. (IIIa q. 77 a. 7 ad 3)
Articulus 8. Kan er een vloeistof gemengd worden bij de geconsecreerde wijn?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad octavum sic proceditur. Videtur quod vino consecrato non possit aliquis liquor
misceri. Omne enim quod miscetur alicui, recipit qualitatem ipsius. Sed nullus liquor
potest recipere qualitatem sacramentalium specierum, quia accidentia illa sunt sine
subiecto, ut dictum est. Ergo videtur quod nullus liquor possit permisceri speciebus
sacramentalibus vini. (IIIa q. 77 a. 8 arg. 1)
Praeterea, si aliquis liquor permisceatur illis speciebus, oportet quod ex his fiat
aliquod unum. Sed non potest fieri aliquod unum neque ex liquore, qui est substantia,
et speciebus sacramentalibus, quae sunt accidentia; neque ex liquore et sanguine Christi,
qui, ratione suae incorruptibilitatis, neque additionem recipit neque diminutionem.
Ergo nullus liquor potest admisceri vino consecrato. (IIIa q. 77 a. 8 arg. 2)
Praeterea, si aliquis liquor admisceatur vino consecrato, videtur quod etiam ipsum
efficiatur consecratum, sicut aqua quae admiscetur aquae benedictae, efficitur etiam
benedicta. Sed vinum consecratum est vere sanguis Christi. Ergo etiam liquor permixtus
esset sanguis Christi. Et ita aliquid fieret sanguis Christi aliter quam per consecrationem,
quod est inconveniens. Non ergo vino consecrato potest aliquis liquor permisceri. (IIIa q. 77 a. 8 arg. 3)
Praeterea, si duorum unum totaliter corrumpatur, non erit mixtio, ut dicitur in I
de Generat. Sed ad permixtionem cuiuscumque liquoris videtur corrumpi species sacramentalis
vini, ita quod sub ea desinat esse sanguis Christi. Tum quia magnum et parvum sunt
differentiae quantitatis et diversificant ipsam, sicut album et nigrum colorem. Tum
etiam quia liquor permixtus, cum non habeat obstaculum, videtur undique diffundi per
totum, et ita desinit ibi esse sanguis Christi, qui non est ibi simul cum alia substantia.
Non ergo aliquis liquor potest permisceri vino consecrato. (IIIa q. 77 a. 8 arg. 4)
Sed contra est quod ad sensum patet alium liquorem vino permisceri posse post consecrationem,
sicut et ante. (IIIa q. 77 a. 8 s. c.)
Respondeo dicendum quod istius quaestionis veritas manifesta est ex praemissis. Dictum
est enim supra quod species in hoc sacramento permanentes, sicut adipiscuntur virtute
consecrationis modum essendi substantiae, ita etiam adipiscuntur modum agendi et patiendi,
ut scilicet agere et pati possint quidquid ageret vel pateretur substantia si ibi
praesens existeret. Manifestum est autem quod, si esset ibi substantia vini, liquor
aliquis posset ei permisceri. Huius tamen permixtionis diversus esset effectus et
secundum formam liquoris, et secundum quantitatem. Si enim permisceretur aliquis liquor
in tanta quantitate quod posset diffundi per totum vinum, totum fieret permixtum.
Quod autem est commixtum ex duobus, neutrum miscibilium est, sed utrumque transit
in quoddam tertium ex his compositum. Unde sequeretur quod vinum prius existens non
remaneret, si liquor permixtus esset alterius speciei. Si autem esset eiusdem speciei
liquor adiunctus, puta si vinum permisceretur vino, remaneret quidem eadem species,
sed non remaneret idem numero vinum. Quod declarat diversitas accidentium, puta si
unum vinum esset album, et aliud rubeum. Si vero liquor adiunctus esset tam parvae
quantitatis quod non posset perfundi per totum, non fieret totum vinum permixtum,
sed aliqua pars eius. Quae quidem non remaneret eadem numero, propter permixtionem
extraneae materiae. Remaneret tamen eadem specie, non solum si parvus liquor permixtus
esset eiusdem speciei, sed etiam si esset alterius speciei, quia gutta aquae multo
vino permixta transit in speciem vini, ut dicitur in I de generatione. Manifestum
est autem ex praedictis quod corpus et sanguis Christi remanent in hoc sacramento
quandiu illae species manent eaedem in numero, consecratur enim hic panis et hoc vinum.
Unde si fiat tanta permixtio liquoris cuiuscumque quod pertingat ad totum vinum consecratum
et fiat permixtum, et erit aliud numero, et non remanebit ibi sanguis Christi. Si
vero fiat tam parva alicuius liquoris adiunctio quod non possit diffundi per totum,
sed usque ad aliquam partem specierum, desinet esse sanguis Christi sub illa parte
vini consecrati, remanebit tamen sub alia. (IIIa q. 77 a. 8 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Innocentius III dicit, in quadam decretali, quod ipsa
accidentia vinum appositum videntur afficere, quia, si aqua fuerit apposita, vini
saporem assumeret. Contingit igitur accidentia mutare subiectum, sicut et subiectum
contingit accidentia permutare. Cedit quippe natura miraculo, et virtus supra consuetudinem
operatur. Hoc tamen non est sic intelligendum quasi idem numero accidens quod prius
fuit in vino ante consecrationem, postmodum fiat in vino apposito, sed talis permutatio
fit per actionem. Nam accidentia vini remanentia retinent actionem substantiae, secundum
praedicta, et ita immutando afficiunt liquorem appositum. (IIIa q. 77 a. 8 ad 1)
Ad secundum dicendum quod liquor appositus vino consecrato nullo modo miscetur substantiae
sanguinis Christi. Miscetur tamen speciebus sacramentalibus, ita tamen quod, permixtione
facta, corrumpuntur praedictae species, vel in toto vel in parte, secundum modum quo
supra dictum est quod ex speciebus illis potest aliquid generari. Et si quidem corrumpantur
in toto, nulla iam remanet quaestio, quia iam totum erit uniforme. Si autem corrumpantur
in parte, erit quidem una dimensio secundum continuitatem quantitatis, non tamen una
secundum modum essendi, quia una pars eius est sine subiecto, alia erit in subiecto;
sicut, si aliquod corpus constituatur ex duobus metallis, erit unum corpus secundum
rationem quantitatis, non tamen unum secundum speciem naturae. (IIIa q. 77 a. 8 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut Innocentius III dicit, in decretali praedicta, si
post calicis consecrationem aliud vinum mittatur in calicem, illud quidem non transit
in sanguinem, neque sanguini commiscetur, sed, accidentibus prioris vini commixtum,
corpori quod sub eis latet undique circumfunditur, non madidans circumfusum. Quod
quidem intelligendum est quando non fit tanta permixtio liquoris extranei quod sanguis
Christi desinat esse sub toto. Tunc enim undique dicitur circumfundi, non quia tangat
sanguinem Christi secundum eius proprias dimensiones, sed secundum dimensiones sacramentales,
sub quibus continetur. Nec est simile de aqua benedicta, quia illa benedictio nullam
immutationem facit circa substantiam aquae, sicut facit consecratio vini. (IIIa q. 77 a. 8 ad 3)
Ad quartum dicendum quod quidam posuerunt quod, quantumcumque parva fiat extranei
liquoris permixtio, substantia sanguinis Christi desinet esse sub toto. Et hoc ratione
inducta. Quae tamen non cogit. Quia magnum et parvum diversificant quantitatem dimensivam
non quantum ad eius essentiam, sed quantum ad determinationem mensurae. Similiter
etiam liquor appositus adeo potest esse parvus quod sua parvitate impeditur ne diffundatur
per totum, et non solum dimensionibus, quae, licet sint sine subiecto, tamen obstant
alteri liquori sicut et substantia si ibi esset, secundum ea quae praemissa sunt. (IIIa q. 77 a. 8 ad 4)