Deinde considerandum est de doctrina Christi. Et circa hoc quaeruntur quatuor. Primo,
utrum Christus debuerit praedicare solum Iudaeis, vel etiam gentibus. Secundo, utrum
in sua praedicatione debuerit turbationes Iudaeorum vitare. Tertio, utrum debuerit
praedicare publice, vel occulte. Quarto, utrum solum debuerit docere verbo, vel etiam
scripto. De tempore autem quo docere incoepit, supra dictum est, cum de Baptismo eius
ageretur. (IIIa q. 42 pr.)
Articulus 1. Had Christus, niet alleen voor de Joden, maar ook voor de heidenen moeten prediken?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad primum sic proceditur. Videtur quod Christus non solum Iudaeis, sed etiam gentibus
debuerit praedicare. Dicitur enim Isaiae XLIX, parum est ut sis mihi servus ad suscitandas
tribus Israel et faeces Iacob convertendas, dedi te in lucem gentium, ut sis salus
mea usque ad extrema terrae. Sed lumen et salutem Christus praebuit per suam doctrinam.
Ergo videtur parum fuisse si solum Iudaeis, et non gentibus praedicavit. (IIIa q. 42 a. 1 arg. 1)
Praeterea, sicut dicitur Matth. VII, erat docens eos sicut potestatem habens. Sed
maior potestas doctrinae ostenditur in instructione illorum qui penitus nihil audierunt,
quales erant gentiles, unde apostolus dicit, Rom. XV, sic praedicavi Evangelium, non
ubi nominatus est Christus, ne super alienum fundamentum aedificarem. Ergo multo magis
Christus praedicare debuit gentilibus quam Iudaeis. (IIIa q. 42 a. 1 arg. 2)
Praeterea, utilior est instructio multorum quam unius. Sed Christus aliquos gentilium
instruxit, sicut mulierem Samaritanam, Ioan. IV, et Chananaeam, Matth. XV. Ergo videtur
quod, multo fortius, Christus debuerit multitudini gentium praedicare. (IIIa q. 42 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod dominus dicit, Matth. XV, non sum missus nisi ad oves quae perierunt
domus Israel. Sed Rom. X dicitur, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Ergo Christus
non debuit praedicare gentibus. (IIIa q. 42 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod conveniens fuit praedicationem Christi, tam per ipsum quam
per apostolos, a principio solis Iudaeis exhiberi. Primo quidem, ut ostenderet per
suum adventum impleri promissiones antiquitus factas Iudaeis, non autem gentilibus.
Unde apostolus dicit, Rom. XV, dico Christum ministrum fuisse circumcisionis, idest
apostolum et praedicatorem Iudaeorum, propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones
patrum. Secundo, ut eius adventus ostenderetur esse a Deo. Quae enim a Deo sunt, ordinata
sunt, ut dicitur Rom. XIII. Hoc autem debitus ordo exigebat, ut Iudaeis, qui Deo erant
propinquiores per fidem et cultum unius Dei, prius quidem doctrina Christi proponeretur,
et per eos transmitteretur ad gentes, sicut etiam et in caelesti hierarchia per superiores
Angelos ad inferiores divinae illuminationes deveniunt. Unde super illud Matth. XV,
non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel, dicit Hieronymus, non hoc
dicit quin ad gentes missus sit, sed quod primum ad Israel missus est. Unde et Isaiae
ult. dicitur, mittam ex eis qui salvati fuerint, scilicet ex Iudaeis, ad gentes, et
annuntiabunt gloriam meam gentibus. Tertio, ut Iudaeis auferret calumniandi materiam.
Unde super illud Matth. X, in viam gentium ne abieritis, dicit Hieronymus, oportebat
primum adventum Christi nuntiari Iudaeis, ne iustam haberent excusationem, dicentes
ideo se dominum reiecisse, quia ad gentes et Samaritanos apostolos miserit. Quarto,
quia Christus per crucis victoriam meruit potestatem et dominium super gentes. Unde
dicitur Apoc. II, qui vicerit, dabo ei potestatem super gentes, sicut et ego accepi
a patre meo. Et Philipp. II, quod, quia factus est obediens usque ad mortem crucis,
Deus exaltavit illum, ut in nomine Iesu omne genu flectatur, et omnis lingua ei confiteatur.
Et ideo ante passionem suam noluit gentibus praedicari suam doctrinam, sed post passionem
suam dixit discipulis, Matth. ult., euntes, docete omnes gentes. Propter quod, ut
legitur Ioan. XII, cum, imminente passione, quidam gentiles vellent videre Iesum,
respondit, nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet,
si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Et, sicut Augustinus dicit ibidem,
se dicebat granum mortificandum in infidelitate Iudaeorum, multiplicandum in fide
populorum. (IIIa q. 42 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Christus fuit in lumen et salutem gentium per discipulos
suos, quos ad praedicandum gentibus misit. (IIIa q. 42 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod non est minoris potestatis, sed maioris, facere aliquid
per alios, quam per seipsum. Et ideo in hoc maxime potestas divina in Christo monstrata
est, quod discipulis suis tantam virtutem contulit in docendo, ut gentes, quae nihil
de Christo audierant, converterent ad ipsum. Potestas autem Christi in docendo attenditur
et quantum ad miracula, per quae doctrinam suam confirmabat; et quantum ad efficaciam
persuadendi; et quantum ad auctoritatem loquentis, quia loquebatur quasi dominium
habens super legem, cum diceret, ego autem dico vobis; et etiam quantum ad virtutem
rectitudinis quam in sua conversatione monstrabat, sine peccato vivendo. (IIIa q. 42 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut Christus non debuit a principio indifferenter gentilibus
suam doctrinam communicare, ut Iudaeis tanquam primogenito populo deditus observaretur;
ita etiam non debuit gentiles omnino repellere, ne spes salutis eis praecluderetur.
Et propter hoc aliqui gentilium particulariter sunt admissi, propter excellentiam
fidei et devotionis eorum. (IIIa q. 42 a. 1 ad 3)
Articulus 2. Had Christus voor de Joden moeten preken, zonder hen aanstoot te geven?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod Christus debuerit Iudaeis sine eorum offensione
praedicare. Quia, ut Augustinus dicit, in libro de agone Christiano, in homine Iesu
Christo se nobis ad exemplum vitae praebuit filius Dei. Sed nos debemus vitare offensionem,
non solum fidelium, sed etiam infidelium, secundum illud I Cor. X, sine offensione
estote Iudaeis et gentibus et Ecclesiae Dei. Ergo videtur quod etiam Christus in sua
doctrina offensionem Iudaeorum vitare debuerit. (IIIa q. 42 a. 2 arg. 1)
Praeterea, nullus sapiens debet facere unde effectum sui operis impediat. Sed per
hoc quod sua doctrina Christus Iudaeos turbavit, impediebatur effectus doctrinae eius,
dicitur enim Luc. XI, quod, cum dominus Pharisaeos et Scribas reprehenderet, coeperunt
graviter insistere, et os eius opprimere de multis, insidiantes ei et quaerentes aliquid
capere ex ore eius ut accusarent eum. Non ergo videtur conveniens fuisse quod eos
in sua doctrina offenderet. (IIIa q. 42 a. 2 arg. 2)
Praeterea, apostolus dicit, I Tim. V, seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem.
Sed sacerdotes et principes Iudaeorum erant illius populi seniores. Ergo videtur quod
non fuerint duris increpationibus arguendi. (IIIa q. 42 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod Isaiae VIII fuerat prophetatum quod Christus esset in lapidem
offensionis et petram scandali duabus dominus Israel. (IIIa q. 42 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod salus multitudinis est praeferenda paci quorumcumque singularium
hominum. Et ideo, quando aliqui sua perversitate multitudinis salutem impediunt, non
est timenda eorum offensio a praedicatore vel doctore, ad hoc quod multitudinis saluti
provideat. Scribae autem et Pharisaei et principes Iudaeorum sui malitia plurimum
impediebant populi salutem, tum quia repugnabant Christi doctrinae, per quam solam
poterat esse salus; tum etiam quia pravis suis moribus vitam populi corrumpebant.
Et ideo dominus, non obstante offensione eorum, publice veritatem docebat, quam illi
odiebant, et eorum vitia arguebat. Et ideo dicitur, Matth. XV, quod, discipulis domino
dicentibus, scis quia Iudaei, audito hoc verbo, scandalizati sunt? Respondit, sinite
illos. Caeci sunt duces caecorum. Si caecus caeco ducatum praestet, ambo in foveam
cadunt. (IIIa q. 42 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod homo sic debet esse sine offensione omnibus ut nulli
det suo facto vel dicto minus recto occasionem ruinae. Si tamen de veritate scandalum
oritur, magis est sustinendum scandalum quam veritas relinquatur, ut Gregorius dicit. (IIIa q. 42 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod per hoc quod Christus publice Scribas et Pharisaeos arguebat,
non impedivit, sed magis promovit effectum suae doctrinae. Quia cum eorum vitia populo
innotescebant, minus avertebatur a Christo propter verba Scribarum et Pharisaeorum,
qui semper doctrinae Christi obsistebant. (IIIa q. 42 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod illud verbum apostoli est intelligendum de illis senioribus
qui non solum aetate vel auctoritate, sed etiam honestate sunt senes, secundum illud
Num. XI, congrega mihi septuaginta viros de senioribus Israel, quos tu nosti quod
senes populi sint. Si autem auctoritatem senectutis in instrumentum malitiae vertant
publice peccando, sunt manifeste et acriter arguendi, sicut et Daniel dixit, Dan.
XIII, inveterate dierum malorum, et cetera. (IIIa q. 42 a. 2 ad 3)
Articulus 3. Had Christus alles in het openbaar moeten leren?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod Christus non omnia publice docere debuit.
Legitur enim multa seorsum discipulis dixisse, sicut patet in sermone caenae. Unde
et Matth. X dixit, quod in aure audistis in cubilibus, praedicabitur in tectis. Non
ergo omnia publice docuit. (IIIa q. 42 a. 3 arg. 1)
Praeterea, profunda sapientiae non sunt nisi perfectis exponenda, secundum illud I
Cor. II, sapientiam loquimur inter perfectos. Sed doctrina Christi continebat profundissimam
sapientiam. Non ergo erat imperfectae multitudini communicanda. (IIIa q. 42 a. 3 arg. 2)
Praeterea, idem est veritatem aliquam occultare silentio, et obscuritate verborum.
Sed Christus veritatem quam praedicabat, occultabat turbis obscuritate verborum, quia
sine parabolis non loquebatur ad eos, ut dicitur Matth. XIII. Ergo pari ratione poterat
occultari silentio. (IIIa q. 42 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod ipse dicit, Ioan. XVIII, in occulto locutus sum nihil. (IIIa q. 42 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod doctrina alicuius potest esse in occulto tripliciter. Uno
modo, quantum ad intentionem docentis, qui intendit suam doctrinam non manifestare
multis, sed magis occultare. Quod quidem contingit dupliciter. Quandoque ex invidia
docentis, qui vult per suam scientiam excellere, et ideo scientiam suam non vult aliis
communicare. Quod in Christo locum non habuit, ex cuius persona dicitur, Sap. VII,
quam sine fictione didici, et sine invidia communico, et honestatem illius non abscondo.
Quandoque vero hoc contingit propter inhonestatem eorum quae docentur, sicut Augustinus
dicit, super Ioan., quod quaedam sunt mala quae portare non potest qualiscumque pudor
humanus. Unde de doctrina haereticorum dicitur, Prov. IX, aquae furtivae dulciores
sunt. Doctrina autem Christi non est neque de errore neque de immunditia. Et ideo
dominus dicit, Marci IV, nunquid venit lucerna, idest vera et honesta doctrina, ut
sub modio ponatur? Alio modo aliqua doctrina est in occulto, quia paucis proponitur.
Et sic etiam Christus nihil docuit in occulto, quia omnem doctrinam suam vel turbae
toti proposuit, vel omnibus suis discipulis in communi. Unde Augustinus dicit, super
Ioan., quis in occulto loquitur, cum coram tot hominibus loquitur? Praesertim si hoc
loquitur paucis, quod per eos velit innotescere multis? Tertio modo aliqua doctrina
est in occulto, quantum ad modum docendi. Et sic Christus quaedam turbis loquebatur
in occulto, parabolis utens ad annuntianda spiritualia mysteria, ad quae capienda
non erant idonei vel digni. Et tamen melius erat eis vel sic, sub tegumento parabolarum,
spiritualium doctrinam audire, quam omnino ea privari. Harum tamen parabolarum apertam
et nudam veritatem dominus discipulis exponebat, per quos deveniret ad alios, qui
essent idonei, secundum illud II Tim. II, quae audisti a me per multos testes, haec
commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios docere. Et hoc significatum
est Num. IV, ubi mandatur quod filii Aaron involverent vasa sanctuarii, quae Levitae
involuta portarent. (IIIa q. 42 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, sicut Hilarius dicit, super Matth., exponens illud verbum
inductum, non legimus dominum solitum fuisse noctibus sermocinari, et doctrinam in
tenebris tradidisse, sed hoc dicit, quia omnis sermo eius carnalibus tenebrae sunt,
et verbum eius infidelibus nox est. Itaque quod ab eo dictum est, inter infideles
cum libertate fidei et confessionis est loquendum. Vel, secundum Hieronymum, comparative
loquitur, quia videlicet erudiebat eos in parvo Iudaeae loco, respectu totius mundi,
in quo erat per apostolorum praedicationem doctrina Christi publicanda. (IIIa q. 42 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod dominus non omnia profunda suae sapientiae sua doctrina
manifestavit, non solum turbis, sed nec etiam discipulis, quibus dixit, Ioan. XVI,
adhuc habeo vobis multa dicere, quae non potestis portare modo. Sed tamen quaecumque
dignum duxit aliis tradere de sua sapientia, non in occulto, sed palam proposuit,
licet non ab omnibus intelligeretur. Unde Augustinus dicit, super Ioan., intelligendum
est ita dixisse dominum, palam locutus sum mundo, ac si dixisset, multi me audierunt.
Et rursus non erat palam, quia non intelligebant. (IIIa q. 42 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod turbis dominus in parabolis loquebatur, sicut dictum est,
quia non erant digni nec idonei nudam veritatem accipere, quam discipulis exponebat.
Quod autem dicitur quod sine parabolis non loquebatur eis, secundum Chrysostomum intelligendum
est quantum ad illum sermonem, quamvis alias et sine parabolis multa turbis locutus
fuerit. Vel, secundum Augustinum, in libro de quaest. Evang., hoc dicitur, non quia
nihil proprie locutus est, sed quia nullum fere sermonem explicavit ubi non per parabolam
aliquid significaverit, quamvis in eo aliqua proprie dixerit. (IIIa q. 42 a. 3 ad 3)
Articulus 4. Had Christus zijn leer op schrift moeten stellen?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod Christus doctrinam suam debuerit scripto tradere.
Scriptura enim inventa est ad hoc quod doctrina commendetur memoriae in futurum. Sed
doctrina Christi duratura erat in aeternum, secundum illud Luc. XXI, caelum et terra
transibunt, verba autem mea non transibunt. Ergo videtur quod Christus doctrinam suam
debuerit scripto mandare. (IIIa q. 42 a. 4 arg. 1)
Praeterea, lex vetus in figura Christi praecessit, secundum illud Heb. X, umbram habet
lex futurorum bonorum. Sed lex vetus a Deo fuit descripta, secundum illud Exod. XXIV,
dabo tibi duas tabulas lapideas, et legem ac mandata quae scripsi. Ergo videtur quod
etiam Christus doctrinam suam scribere debuerit. (IIIa q. 42 a. 4 arg. 2)
Praeterea, ad Christum, qui venerat illuminare his qui in tenebris et in umbra mortis
sedent, ut dicitur Luc. I, pertinebat erroris occasionem excludere, et viam fidei
aperire. Sed hoc fecisset doctrinam suam scribendo, dicit enim Augustinus, in I de
Consens. Evang., quod solet nonnullos movere cur ipse dominus nihil scripserit, ut
aliis de illo scribentibus necesse sit credere. Hoc enim illi vel maxime Pagani quaerunt
qui Christum culpare aut blasphemare non audent, eique tribuunt excellentissimam sapientiam,
sed tamen tanquam homini. Discipulos vero eius dicunt magistro suo amplius tribuisse
quam erat, ut eum filium Dei dicerent, et verbum Dei, per quod facta sunt omnia. Et
postea subdit, videntur parati fuisse hoc de illo credere quod de se ipse scripsisset,
non quod alii de illo pro suo arbitrio praedicassent. Ergo videtur quod Christus ipse
doctrinam suam scripto tradere debuerit. (IIIa q. 42 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod nulli libri ab eo scripti habentur in canone Scripturae. (IIIa q. 42 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum conveniens fuisse Christum doctrinam suam non scripsisse. Primo
quidem, propter dignitatem ipsius. Excellentiori enim doctori excellentior modus doctrinae
debetur. Et ideo Christo, tanquam excellentissimo doctori, hic modus competebat, ut
doctrinam suam auditorum cordibus imprimeret. Propter quod dicitur Matth. VII, quod
erat docens eos sicut potestatem habens. Unde etiam apud gentiles Pythagoras et Socrates,
qui fuerunt excellentissimi doctores, nihil scribere voluerunt. Scripta enim ordinantur
ad impressionem doctrinae in cordibus auditorum sicut ad finem. Secundo, propter excellentiam
doctrinae Christi, quae litteris comprehendi non potest, secundum illud Ioan. ult.,
sunt et alia multa quae fecit Iesus, quae si scribantur per singula, nec ipsum arbitror
mundum capere eos qui scribendi sunt libros. Quos, sicut Augustinus dicit, non spatio
locorum credendum est mundum capere non posse, sed capacitate legentium comprehendi
non posse. Si autem Christus scripto suam doctrinam mandasset, nihil altius de eius
doctrina homines existimarent quam quod Scriptura contineret. Tertio, ut ordine quodam
ab ipso doctrina ad omnes perveniret, dum ipse scilicet discipulos suos immediate
docuit, qui postmodum alios verbo et scripto docuerunt. Si autem ipsemet scripsisset,
eius doctrina immediate ad omnes pervenisset. Unde et de sapientia dicitur, Prov.
IX, quod misit ancillas suas vocare ad arcem. Sciendum tamen est, sicut Augustinus
dicit, in I de Consens. Evang., aliquos gentiles existimasse Christum quosdam libros
scripsisse continentes quaedam magica, quibus miracula faciebat, quae disciplina Christiana
condemnat. Et tamen illi qui Christi libros tales se legisse affirmant, nulla talia
faciunt qualia illum de libris talibus fecisse mirantur. Divino etiam iudicio sic
errant ut eosdem libros ad Petrum et Paulum dicant tanquam epistolari titulo praenotatos,
eo quod in pluribus locis simul eos cum Christo pictos viderunt. Nec mirum si a pingentibus
fingentes decepti sunt. Toto enim tempore quo Christus in carne mortali cum suis discipulis
vixit, nondum erat Paulus discipulus eius. (IIIa q. 42 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, sicut Augustinus dicit, in eodem libro, omnibus discipulis
suis tanquam membris sui corporis Christus caput est. Itaque, cum illi scripserunt
quae ille ostendit et dixit, nequaquam dicendum est quod ipse non scripserit. Quandoquidem
membra eius id operata sunt quod, dictante capite, cognoverunt. Quidquid enim ille
de suis factis et dictis nos legere voluit, hoc scribendum illis tanquam suis manibus
imperavit. (IIIa q. 42 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod, quia lex vetus in sensibilibus figuris dabatur, ideo etiam
convenienter sensibilibus signis scripta fuit. Sed doctrina Christi, quae est lex
spiritus vitae, scribi debuit, non atramento, sed spiritu Dei vivi, non in tabulis
lapideis, sed in tabulis cordis carnalibus, ut apostolus dicit, II Cor. III. (IIIa q. 42 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod illi qui Scripturae apostolorum de Christo credere nolunt,
nec ipsi Christo scribenti credidissent, de quo opinabantur quod magicis artibus fecisset
miracula. (IIIa q. 42 a. 4 ad 3)