Tertia Pars. Quaestio 32. Over het actieve beginsel, dat Christus ontvangenis bewerkte .
Prooemium
Deinde considerandum est de principio activo in conceptione Christi. Et circa hoc
quaeruntur quatuor. Primo, utrum spiritus sanctus fuerit principium activum conceptionis
Christi. Secundo, utrum possit dici quod Christus sit conceptus de spiritu sancto.
Tertio, utrum possit dici quod spiritus sanctus sit pater Christi secundum carnem.
Quarto, utrum beata virgo aliquid active egerit in conceptione Christi. (IIIa q. 32 pr.)
Articulus 1. Moet het tot stand doen komen van Christus’ ontvangenis worden toegeschreven aan de
H. Geest?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad primum sic proceditur. Videtur quod efficere conceptionem Christi non debeat attribui
spiritui sancto. Quia, ut Augustinus dicit, in I de Trin., indivisa sunt opera Trinitatis,
sicut et indivisa est essentia Trinitatis. Sed efficere conceptionem Christi est quoddam
opus divinum. Ergo videtur quod non magis sit attribuendum spiritui sancto quam patri
vel filio. (IIIa q. 32 a. 1 arg. 1)
Praeterea, apostolus dicit, Galat. IV, cum venit plenitudo temporis, misit Deus filium
suum factum ex muliere, quod exponens Augustinus, IV de Trin., dicit, eo utique missum,
quo factum ex muliere. Sed missio filii attribuitur praecipue patri, ut in prima parte
habitum est. Ergo et conceptio, secundum quam factus est ex muliere, debet praecipue
patri attribui. (IIIa q. 32 a. 1 arg. 2)
Praeterea, Proverb. IX dicitur, sapientia aedificavit sibi domum. Est autem sapientia
Dei ipse Christus, secundum illud I Cor. I, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam.
Domus autem huius sapientiae est corpus Christi, quod etiam dicitur templum eius,
secundum illud Ioan. II, hoc autem dicebat de templo corporis sui. Ergo videtur quod
efficere conceptionem corporis Christi debeat praecipue attribui filio. Non ergo spiritui
sancto. (IIIa q. 32 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur Luc. I, spiritus sanctus superveniet in te, et cetera. (IIIa q. 32 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod conceptionem corporis Christi tota Trinitas est operata, attribuitur
tamen hoc spiritui sancto, triplici ratione. Primo quidem, quia hoc congruit causae
incarnationis quae consideratur ex parte Dei. Spiritus enim sanctus est amor patris
et filii, ut in prima parte habitum est. Hoc autem ex maximo Dei amore provenit, ut
filius Dei carnem sibi assumeret in utero virginali, unde dicitur Ioan. III, sic Deus
dilexit mundum ut filium suum unigenitum daret. Secundo, quia hoc congruit causae
incarnationis ex parte naturae assumptae. Quia per hoc datur intelligi quod humana
natura assumpta est a filio Dei in unitatem personae non ex aliquibus meritis, sed
ex sola gratia, quae spiritui sancto attribuitur, secundum illud I Cor. XII, divisiones
gratiarum sunt, idem autem spiritus. Unde Augustinus dicit, in Enchirid., iste modus
quo est natus Christus de spiritu sancto, insinuat nobis gratiam Dei, qua homo, nullis
praecedentibus meritis, ex ipso primo exordio naturae suae quo esse coepit, verbo
Dei copularetur in tantam unitatem personae ut idem ipse esset filius Dei. Tertio,
quia hoc congruit termino incarnationis. Ad hoc enim terminata est incarnatio ut homo
ille qui concipiebatur, esset sanctus et filius Dei. Utrumque autem horum attribuitur
spiritui sancto. Nam per ipsum efficiuntur homines filii Dei, secundum illud Galat.
IV, quoniam estis filii Dei, misit Deus spiritum filii sui in corda nostra, clamantem,
abba, pater. Ipse est etiam spiritus sanctificationis, ut dicitur Rom. I. Sicut ergo
alii per spiritum sanctum sanctificantur spiritualiter ut sint filii Dei adoptivi,
ita Christus per spiritum sanctum est in sanctitate conceptus ut esset filius Dei
naturalis. Unde Rom. I, secundum unam Glossam, quod praemittitur, qui praedestinatus
est filius Dei in virtute, manifestatur per id quod immediate sequitur, secundum spiritum
sanctificationis, idest, per hoc quod est conceptus de spiritu sancto. Et ipse Angelus
annuntians, per hoc quod praemiserat, spiritus sanctus superveniet in te, concludit,
ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei. (IIIa q. 32 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod opus conceptionis commune quidem est toti Trinitati,
secundum tamen modum aliquem attribuitur singulis personis. Nam patri attribuitur
auctoritas respectu personae filii, qui per huiusmodi conceptionem sibi assumpsit;
filio autem attribuitur ipsa carnis assumptio; sed spiritui sancto attribuitur formatio
corporis quod assumitur a filio. Nam spiritus sanctus est spiritus filii, secundum
illud Galat. IV, misit Deus spiritum filii sui. Sicut autem virtus animae quae est
in semine, per spiritum qui in semine concluditur, format corpus in generatione aliorum
hominum; ita virtus Dei, quae est ipse filius, secundum illud I ad Cor. I, Christum
Dei virtutem, per spiritum sanctum corpus formavit quod assumpsit. Et hoc etiam verba
Angeli demonstrant dicentis, spiritus sanctus superveniet in te, quasi ad praeparandam
et formandam materiam corporis Christi; et virtus altissimi, idest Christus, obumbrabit
tibi, idest, corpus humanitatis in te accipiet incorporeum lumen divinitatis, umbra
enim a lumine formatur et corpore, ut Gregorius dicit, XVIII Moral. Altissimus autem
intelligitur pater, cuius virtus est filius. (IIIa q. 32 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod missio refertur ad personam assumentem, quae a patre mittitur,
sed conceptio refertur ad corpus assumptum, quod operatione spiritus sancti formatur.
Et ideo, licet missio et conceptio sint idem subiecto, quia tamen differunt ratione,
missio attribuitur patri, efficere autem conceptionem spiritui sancto, sed carnem
assumere filio attribuitur. (IIIa q. 32 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut Augustinus dicit, in libro de quaest. Vet. et Nov.
Test., quaestio ista gemina ratione potest intelligi. Primo enim domus Christi Ecclesia
est, quam aedificavit sibi sanguine suo. Deinde potest et corpus eius dici domus eius,
sicut dicitur templum eius. Factum autem spiritus sancti filii Dei est, propter naturae
et voluntatis unitatem. (IIIa q. 32 a. 1 ad 3)
Articulus 2. Moet men zeggen, dat Christus ontvangen is van de H. Geest?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod Christus non debeat dici conceptus de spiritu
sancto. Quia super illud Rom. XI, ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia, dicit
Glossa Augustini, attendendum quod non ait de ipso, sed ex ipso. Ex ipso enim caelum
sunt et terra, quia fecit ea. Non autem de ipso, quia non de substantia sua. Sed spiritus
sanctus non formavit corpus Christi de substantia sua. Ergo Christus non debet dici
conceptus de spiritu sancto. (IIIa q. 32 a. 2 arg. 1)
Praeterea, principium activum de quo aliquid concipitur, se habet sicut semen in generatione.
Sed spiritus sanctus non se habuit sicut semen in conceptione Christi. Dicit enim
Hieronymus, in Exposit. Catholicae fidei, non, sicut quidam sceleratissimi opinantur,
spiritum sanctum dicimus fuisse pro semine, sed potentia et virtute creatoris dicimus
esse operatum, idest formatum, corpus Christi. Non ergo debet dici quod Christus sit
conceptus de spiritu sancto. (IIIa q. 32 a. 2 arg. 2)
Praeterea, nihil unum de duobus formatur nisi aliquo modo commixtis. Sed corpus Christi
formatum est de virgine Maria. Si ergo Christus dicatur conceptus de spiritu sancto,
videtur quod facta sit commixtio quaedam spiritus sancti et materiae quam virgo ministravit,
quod patet esse falsum. Non ergo Christus debet dici conceptus de spiritu sancto. (IIIa q. 32 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur Matth. I, antequam convenirent, inventa est in utero habens
de spiritu sancto. (IIIa q. 32 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod conceptio non attribuitur soli corpori Christi, sed etiam
ipsi Christo ratione ipsius corporis. In spiritu autem sancto duplex habitudo consideratur
respectu Christi. Nam ad ipsum filium Dei, qui dicitur esse conceptus, habet habitudinem
consubstantialitatis, ad corpus autem eius habet habitudinem causae efficientis. Haec
autem praepositio de utramque habitudinem designat, sicut cum dicimus hominem aliquem
de suo patre. Et ideo convenienter dicere possumus Christum esse conceptum de spiritu
sancto, hoc modo quod efficacia spiritus sancti referatur ad corpus assumptum, consubstantialitas
ad personam assumentem. (IIIa q. 32 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod corpus Christi, quia non est consubstantiale spiritui
sancto, non proprie potest dici de spiritu sancto conceptum, sed magis ex spiritu
sancto, sicut Ambrosius dicit, in libro de spiritu sancto, quod ex aliquo est, aut
ex substantia aut ex potestate eius est, ex substantia, sicut filius, qui a patre
est; ex potestate, sicut ex Deo omnia, quo modo et in utero habuit Maria ex spiritu
sancto. (IIIa q. 32 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod super hoc videtur esse quaedam diversitas Hieronymi ad quosdam
alios doctores, qui asserunt spiritum sanctum in conceptione fuisse pro semine. Dicit
enim Chrysostomus, super Matth., unigenito Dei in virginem ingressuro praecessit spiritus
sanctus, ut, praecedente spiritu sancto, in sanctificationem nascatur Christus secundum
corpus, divinitate ingrediente pro semine. Et Damascenus dicit, in III libro, obumbravit
super ipsam Dei sapientia et virtus, velut divinum semen. Sed hoc de facili solvitur.
Quia secundum quod in semine intelligitur virtus activa, sic Chrysostomus et Damascenus
comparant semini spiritum sanctum, vel etiam filium, qui est virtus altissimi. Secundum
autem quod in semine intelligitur substantia corporalis quae in conceptione transmutatur,
negat Hieronymus spiritum sanctum fuisse pro semine. (IIIa q. 32 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut dicit Augustinus, in Enchirid., non eodem modo dicitur
Christus conceptus aut natus de spiritu sancto, et de Maria virgine, nam de Maria
virgine materialiter, de spiritu sancto effective. Et ideo non habuit hic locum commixtio. (IIIa q. 32 a. 2 ad 3)
Articulus 3. Moet men zeggen, dat de H. Geest de Vader was van Christus naar zijn mensheid?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod spiritus sanctus debeat dici pater Christi
secundum humanitatem. Quia secundum philosophum, in libro de Generat. Animal., pater
dat principium activum in generatione, mater vero ministrat materiam. Sed beata virgo
dicitur mater Christi propter materiam quam in conceptione eius ministravit. Ergo
videtur quod etiam spiritus sanctus possit dici pater eius, propter hoc quod fuit
principium activum in conceptione ipsius. (IIIa q. 32 a. 3 arg. 1)
Praeterea, sicut mentes aliorum sanctorum formantur per spiritum sanctum, ita etiam
corpus Christi est per spiritum sanctum formatum. Sed alii sancti, propter praedictam
formationem, dicuntur filii totius Trinitatis, et per consequens spiritus sancti.
Videtur ergo quod Christus debeat dici filius spiritus sancti, inquantum corpus eius
est spiritu sancto formatum. (IIIa q. 32 a. 3 arg. 2)
Praeterea, Deus dicitur pater noster secundum hoc quod nos fecit, secundum illud Deut.
XXXII, nonne ipse est pater tuus, qui possedit et fecit et creavit te? Sed spiritus
sanctus fecit corpus Christi, ut dictum est. Ergo spiritus sanctus debet dici pater
Christi secundum corpus ab ipso formatum. (IIIa q. 32 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod Augustinus dicit, in Enchirid., natus est Christus de spiritu
sancto non sicut filius, et de Maria virgine sicut filius. (IIIa q. 32 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod nomina paternitatis et maternitatis et filiationis generationem
consequuntur, non tamen quamlibet, sed proprie generationem viventium, et praecipue
animalium. Non enim dicimus quod ignis generatus sit filius ignis generantis, nisi
forte secundum metaphoram, sed hoc solum dicimus in animalibus quorum generatio est
magis perfecta. Nec tamen omne quod in animalibus generatur, filiationis accepit nomen,
sed solum illud quod generatur in similitudine generantis. Unde, sicut Augustinus
dicit, non dicimus quod capillus qui nascitur ex homine, sit filius hominis; nec etiam
dicimus quod homo qui nascitur sit filius seminis, quia nec capillus habet similitudinem
hominis; nec homo qui nascitur habet similitudinem seminis, sed hominis generantis.
Et si quidem perfecta sit similitudo, erit perfecta filiatio, tam in divinis quam
in humanis. Si autem sit similitudo imperfecta, est etiam filiatio imperfecta. Sicut
in homine est quaedam similitudo Dei imperfecta, et inquantum creatus est ad imaginem
Dei, et inquantum creatus est secundum similitudinem gratiae. Et ideo utroque modo
potest homo dici filius eius, et quia, scilicet, est creatus ad imaginem eius; et
quia est ei assimilatus per gratiam. Est autem considerandum quod illud quod de aliquo
dicitur secundum perfectam rationem, non est dicendum de eo secundum rationem imperfectam,
sicut, quia Socrates dicitur naturaliter homo secundum propriam rationem hominis,
nunquam dicitur homo secundum illam significationem qua pictura hominis dicitur homo,
licet forte ipse assimiletur alteri homini. Christus autem est filius Dei secundum
perfectam rationem filiationis. Unde, quamvis secundum humanam naturam sit creatus
et iustificatus non tamen debet dici filius Dei neque ratione creationis, neque ratione
iustificationis, sed solum ratione generationis aeternae, secundum quam est filius
patris solius. Et ideo nullo modo debet dici Christus filius spiritus sancti, nec
etiam totius Trinitatis. (IIIa q. 32 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Christus conceptus est de Maria virgine materiam ministrante
in similitudinem speciei. Et ideo dicitur filius eius. Christus autem, secundum quod
homo, conceptus est de spiritu sancto sicut de activo principio, non tamen secundum
similitudinem speciei, sicut homo nascitur de patre suo. Et ideo Christus non dicitur
filius spiritus sancti. (IIIa q. 32 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod homines qui spiritualiter formantur a spiritu sancto, non
possunt dici filii Dei secundum perfectam rationem filiationis. Et ideo dicuntur filii
Dei secundum filiationem imperfectam, quae est secundum similitudinem gratiae, quae
est a tota Trinitate. Sed de Christo est alia ratio, ut dictum est. (IIIa q. 32 a. 3 ad 2)
Et similiter dicendum est ad tertium. (IIIa q. 32 a. 3 ad 3)
Articulus 4. Heeft de H. Maagd actief iets verricht bij de ontvangenis van Christus’ lichaam?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod beata virgo aliquid active egerit in conceptione
corporis Christi. Dicit enim Damascenus, in III libro, quod spiritus sanctus supervenit
virgini, purgans ipsam, et virtutem susceptivam verbi Dei tribuens, simul autem et
generativam. Sed virtutem generativam passivam habebat a natura, sicut et quaelibet
femina. Ergo dedit ei virtutem generativam activam. Et sic aliquid active egit in
conceptione Christi. (IIIa q. 32 a. 4 arg. 1)
Praeterea, omnes virtutes animae vegetabilis sunt virtutes activae, sicut Commentator
dicit, in II de anima. Sed potentia generativa, tam in mare quam in femina, pertinet
ad animam vegetabilem. Ergo, tam in mare quam in femina, active operatur ad conceptum
prolis. (IIIa q. 32 a. 4 arg. 2)
Praeterea, femina ad conceptionem prolis materiam ministrat ex qua naturaliter corpus
prolis formatur. Sed natura est principium motus intrinsecum. Ergo videtur quod in
ipsa materia quam beata virgo ministravit ad conceptum Christi, fuit aliquod principium
activum. (IIIa q. 32 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod principium activum in generatione dicitur ratio seminalis. Sed,
sicut Augustinus dicit, X super Gen. ad Litt., corpus Christi in sola materia corporali,
per divinam conceptionis formationisque rationem, de virgine assumptum est, non autem
secundum aliquam rationem seminalem humanam. Ergo beata virgo nihil active fecit in
conceptione corporis Christi. (IIIa q. 32 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod quidam dicunt beatam virginem aliquid active esse operatam
in conceptione Christi, et naturali virtute, et supernaturali. Naturali quidem virtute,
quia ponunt quod in qualibet materia naturali est aliquod activum principium. Alioquin,
credunt quod non esset transmutatio naturalis. In quo decipiuntur. Quia transmutatio
dicitur naturalis propter principium intrinsecum non solum activum, sed etiam passivum,
expresse enim dicit philosophus, in VIII Physic., quod in gravibus et levibus est
principium passivum motus naturalis, et non activum. Nec est possibile quod materia
agat ad sui formationem, quia non est actu. Nec est etiam possibile quod aliquid moveat
seipsum, nisi dividatur in duas partes, quarum una sit movens et alia sit mota, quod
in solis animatis contingit, ut probatur in VIII Physic. Supernaturali autem virtute,
quia dicunt ad matrem requiri quod non solum materiam ministret, quae est sanguis
menstruus; sed etiam semen, quod, commixtum virili semini, habet virtutem activam
in generatione. Et quia in beata virgine nulla fuit facta resolutio seminis, propter
integerrimam eius virginitatem, dicunt quod spiritus sanctus supernaturaliter ei tribuit
virtutem activam in conceptione corporis Christi, quam aliae matres habent per semen
resolutum. Sed hoc non potest stare. Quia, cum quaelibet res sit propter suam operationem,
ut dicitur II de caelo; natura non distingueret ad opus generationis sexum maris et
feminae, nisi esset distincta operatio maris ab operatione feminae. In generatione
autem distinguitur operatio agentis et patientis. Unde relinquitur quod tota virtus
activa sit ex parte maris, passio autem ex parte feminae. Propter quod in plantis,
in quibus utraque vis commiscetur, non est distinctio maris et feminae. Quia igitur
beata virgo non hoc accepit ut esset pater Christi, sed mater, consequens est quod
non acceperit potentiam activam in conceptione Christi, sive aliquid egerit, ex quo
sequitur ipsam patrem fuisse Christi; sive nihil egerit, ut quidam dicunt, ex quo
sequitur huiusmodi potentiam activam sibi frustra fuisse collatam. Et ideo dicendum
est quod in ipsa conceptione Christi beata virgo nihil active operata est, sed solam
materiam ministravit. Operata tamen est ante conceptionem aliquid active, praeparando
materiam ut esset apta conceptui. (IIIa q. 32 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod illa conceptio tria privilegia habuit, scilicet, quod
esset sine peccato originali; quod esset non puri hominis, sed Dei et hominis; item
quod esset conceptio virginis. Et haec tria habuit a spiritu sancto. Et ideo dicit
Damascenus, quantum ad primum, quod spiritus sanctus supervenit virgini purgans ipsam,
idest, praeservans ne cum peccato originali conciperet. Quantum ad secundum, dicit,
et virtutem susceptivam verbi Dei tribuens, idest, ut conciperet verbum Dei. Quantum
autem ad tertium, dicit, simul et generativam, ut, scilicet, manens virgo posset generare,
non quidem active sed passive, sicut aliae matres hoc consequuntur ex semine viri. (IIIa q. 32 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod potentia generativa in femina est imperfecta respectu potentiae
generativae quae est in mare. Et ideo, sicut in artibus ars inferior disponit materiam,
ars autem superior inducit formam, ut dicitur in II Physic.; ita etiam virtus generativa
feminae praeparat materiam, virtus vero activa maris format materiam praeparatam. (IIIa q. 32 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ad hoc quod transmutatio sit naturalis, non requiritur quod
in materia sit principium activum, sed solum passivum, ut dictum est. (IIIa q. 32 a. 4 ad 3)