Tertia Pars. Quaestio 33. Over de wijze en volgorde van Christus’ ontvangenis .
Prooemium
Deinde considerandum est de modo et ordine conceptionis Christi. Et circa hoc quaeruntur
quatuor. Primo, utrum corpus Christi in primo instanti conceptionis fuerit formatum.
Secundo, utrum in primo instanti conceptionis fuerit animatum. Tertio, utrum in primo
instanti conceptionis fuerit a verbo assumptum. Quarto, utrum conceptio illa fuerit
naturalis vel miraculosa. (IIIa q. 33 pr.)
Articulus 1. Is Christus’ lichaam op het eerste ogenblik der ontvangenis gevormd?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad primum sic proceditur. Videtur quod corpus Christi non fuerit formatum in primo
instanti conceptionis. Dicitur enim Ioan. II, quadraginta et sex annis aedificatum
est templum hoc, quod exponens Augustinus, in IV de Trin., dicit, hic numerus perfectioni
dominici corporis aperte congruit. Et in libro octoginta trium quaest. dicit, non
absurde quadraginta sex annis dicitur fabricatum esse templum, quod corpus eius figurabat,
ut, quot anni fuerunt in fabricatione templi, tot dies fuerint in corporis dominici
perfectione. Non ergo in primo instanti conceptionis corpus Christi fuit perfecte
formatum. (IIIa q. 33 a. 1 arg. 1)
Praeterea, ad formationem corporis Christi requirebatur motus localis, quo purissimi
sanguines de corpore virginis ad locum congruum generationi pervenirent. Nullum autem
corpus potest moveri localiter in instanti, eo quod tempus motus dividitur secundum
divisionem mobilis, ut probatur in VI Physic. Ergo corpus Christi non fuit in instanti
formatum. (IIIa q. 33 a. 1 arg. 2)
Praeterea, corpus Christi formatum est ex purissimis sanguinibus virginis, ut supra
habitum est. Non autem potuit esse materia illa in eodem instanti sanguis et caro,
quia sic materia simul fuisset sub duabus formis. Ergo aliud fuit instans in quo ultimo
fuit sanguis, et aliud in quo primo fuit caro formata. Sed inter quaelibet duo instantia
est tempus medium. Ergo corpus Christi non fuit in instanti formatum, sed per aliquod
tempus. (IIIa q. 33 a. 1 arg. 3)
Praeterea, sicut potentia augmentativa requirit determinatum tempus in suo actu, ita
etiam virtus generativa, utraque enim est potentia naturalis ad vegetabilem animam
pertinens. Sed corpus Christi fuit determinato tempore augmentatum, sicut et aliorum
hominum corpora, dicitur enim Luc. II, quod proficiebat aetate et sapientia. Ergo
videtur quod, pari ratione, formatio corporis eius, quae pertinet ad vim generativam,
non fuerit in instanti, sed determinato tempore quo aliorum hominum corpora formantur. (IIIa q. 33 a. 1 arg. 4)
Sed contra est quod Gregorius dicit, XVIII Moral., Angelo nuntiante, et spiritu adveniente,
mox verbum in utero, mox intra uterum verbum caro. (IIIa q. 33 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod in conceptione corporis Christi tria est considerare, primo
quidem, motum localem sanguinis ad locum generationis; secundo, formationem corporis
ex tali materia; tertio, augmentum quo perducitur ad quantitatem perfectam. In quorum
medio ratio conceptionis consistit, nam primum est conceptioni praeambulum; tertium
autem conceptionem consequitur. Primum autem non potuit esse in instanti, quia hoc
est contra ipsam rationem motus localis corporis cuiuscumque, cuius partes successive
subintrant locum. Similiter et tertium oportet esse successivum. Tum quia augmentum
non est sine motu locali. Tum etiam quia procedit ex virtute animae iam in corpore
formato operantis, quae non operatur nisi in tempore. Sed ipsa formatio corporis,
in qua principaliter ratio conceptionis consistit, fuit in instanti, duplici ratione.
Primo quidem, propter virtutem agentis infinitam, scilicet spiritus sancti, per quem
corpus Christi est formatum, ut supra dictum est. Tanto enim aliquod agens citius
potest materiam disponere, quanto fuerit maioris virtutis. Unde agens infinitae virtutis
potest in instanti materiam disponere ad debitam formam. Secundo, ex parte personae
filii, cuius corpus formabatur. Non enim erat congruum ut corpus humanum assumeret
nisi formatum. Si autem ante formationem perfectam aliquod tempus conceptionis praecessisset,
non posset tota conceptio attribui filio Dei, quae non attribuitur ei nisi ratione
assumptionis. Et ideo in primo instanti quo materia adunata pervenit ad locum generationis,
fuit perfecte formatum corpus Christi et assumptum. Et per hoc dicitur ipse filius
Dei conceptus, quod aliter dici non posset. (IIIa q. 33 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod verbum Augustini utrobique non refertur ad solam formationem
corporis Christi, sed ad formationem simul cum determinato augmento usque ad tempus
partus. Unde secundum rationem illius numeri dicitur perfici tempus novem mensium,
quo Christus fuit in utero virginis. (IIIa q. 33 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod motus ille localis non comprehenditur infra ipsam conceptionem,
sed est conceptioni praeambulus. (IIIa q. 33 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod non est assignare ultimum instans in quo materia illa fuit
sanguis, sed est assignare ultimum tempus, quod continuatur, nullo interveniente medio,
ad primum instans in quo fuit caro Christi formata. Et hoc instans fuit terminus temporis
motus localis materiae ad locum generationis. (IIIa q. 33 a. 1 ad 3)
Ad quartum dicendum quod augmentum fit per potentiam augmentativam ipsius quod augetur,
sed formatio corporis fit per potentiam generativam, non eius qui generatur, sed patris
generantis ex semine, in quo operatur vis formativa ab anima patris derivata. Corpus
autem Christi non fuit formatum ex semine viri, sicut supra dictum est, sed ex operatione
spiritus sancti. Et ideo talis debuit esse formatio ut spiritum sanctum deceret. Sed
augmentum corporis Christi fuit factum secundum potentiam augmentativam animae Christi,
quae cum sit specie conformis animae nostrae, eodem modo debuit corpus illud augmentari
sicut et alia corpora hominum augmentantur, ut ex hoc ostenderetur veritas humanae
naturae. (IIIa q. 33 a. 1 ad 4)
Articulus 2. Werd Christus’ lichaam in het eerste ogenblik der ontvangenis bezield?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod corpus Christi non fuit animatum in primo
instanti conceptionis. Dicit enim Leo Papa, in epistola ad Iulianum, non alterius
naturae erat caro Christi quam nostrae, nec alio illi quam ceteris hominibus anima
est inspirata principio. Sed aliis hominibus non infunditur anima in primo instanti
suae conceptionis. Ergo neque corpori Christi anima debuit infundi in primo instanti
suae conceptionis. (IIIa q. 33 a. 2 arg. 1)
Praeterea, anima, sicut quaelibet forma naturalis, requirit determinatam quantitatem
in sua materia. Sed in primo instanti conceptionis corpus Christi non habuit tantam
quantitatem quantam habent corpora aliorum hominum quando animantur, alioquin, si
continue fuisset postmodum augmentatum, vel citius fuisset natum; vel in sua nativitate
fuisset maioris quantitatis quam alii infantes. Quorum primum est contra Augustinum,
IV de Trin., ubi probat eum spatio novem mensium in utero virginis fuisse, secundum
autem est contra Leonem Papam, qui, in sermone Epiphaniae, dicit, invenerunt puerum
Iesum in nullo ab humanae infantiae generalitate discretum. Non ergo corpus Christi
fuit animatum in primo instanti suae conceptionis. (IIIa q. 33 a. 2 arg. 2)
Praeterea, ubicumque est prius et posterius, oportet esse plura instantia. Sed secundum
philosophum, in libro de Generat. Animal., in generatione hominis requiritur prius
et posterius, prius enim est vivum, et postea animal, et postea homo. Ergo non potuit
animatio Christi perfici in primo instanti conceptionis. (IIIa q. 33 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod Damascenus dicit, in III libro, simul caro, simul Dei verbi caro,
simul caro animata anima rationali et intellectuali. (IIIa q. 33 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod, ad hoc quod conceptio ipsi filio Dei attribuatur, ut in symbolo
confitemur, dicentes, qui conceptus est de spiritu sancto; necesse est dicere quod
ipsum corpus, dum conciperetur, esset a verbo Dei assumptum. Ostensum est autem supra
quod verbum Dei assumpsit corpus mediante anima, et animam mediante spiritu, idest
intellectu. Unde oportuit quod in primo instanti conceptionis corpus Christi esset
animatum anima rationali. (IIIa q. 33 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod principium inspirationis animae potest considerari dupliciter.
Uno modo, secundum dispositionem corporis. Et sic non ab alio principio inspirata
est anima corpori Christi, et corporibus aliorum hominum. Sicut enim statim, formato
corpore alterius hominis, infunditur anima, ita fuit in Christo. Alio modo potest
considerari dictum principium solum secundum tempus. Et sic, quia prius tempore formatum
fuit perfecte corpus Christi, prius tempore fuit etiam animatum. (IIIa q. 33 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod anima requirit debitam quantitatem in materia cui infunditur,
sed ista quantitas quandam latitudinem habet, quia et in maiori et minori quantitate
salvatur. Quantitas autem corporis quam habet cum primo sibi infunditur anima, proportionatur
quantitati perfectae ad quam per augmentum perveniet, ita scilicet quod maiorum hominum
maiorem quantitatem corpora habent in prima animatione. Christus autem in perfecta
aetate habuit decentem et mediocrem quantitatem, cui proportionabatur quantitas quam
corpus eius habuit in tempore quo aliorum hominum corpora animantur; minorem tamen
habuit in principio suae conceptionis. Sed tamen illa parva quantitas non erat tam
parva ut in ea non posset ratio animati corporis conservari, cum in tali quantitate
quorundam parvorum hominum corpora animentur. (IIIa q. 33 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod in generatione aliorum hominum locum habet quod dicit philosophus,
propter hoc quod successive corpus formatur et disponitur ad animam, unde primo, tanquam
imperfecte dispositum, recipit animam imperfectam; et postmodum, quando perfecte est
dispositum, recipit animam perfectam. Sed corpus Christi, propter infinitam virtutem
agentis, fuit perfecte dispositum in instanti. Unde statim in primo instanti recepit
formam perfectam, idest animam rationalem. (IIIa q. 33 a. 2 ad 3)
Articulus 3. Werd Christus’ lichaam reeds in het eerste ogenblik zijner ontvangenis door het Woord
aangenomen?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod caro Christi prius fuit concepta, et postmodum
assumpta. Quod enim non est, non potest assumi. Sed caro Christi per conceptionem
esse incoepit. Ergo videtur quod fuerit assumpta a verbo Dei postquam fuit concepta. (IIIa q. 33 a. 3 arg. 1)
Praeterea, caro Christi fuit assumpta a verbo Dei mediante anima rationali. Sed in
termino conceptionis accepit animam rationalem. Ergo in termino conceptionis fuit
assumpta. Sed in termino conceptionis dicitur iam concepta. Ergo prius fuit concepta,
et postmodum assumpta. (IIIa q. 33 a. 3 arg. 2)
Praeterea, in omni generato prius tempore est id quod est imperfectum, eo quod est
perfectum, ut patet per philosophum, in IX Metaphys. Sed corpus Christi est quiddam
generatum. Ergo ad ultimam perfectionem, quae consistit in unione ad verbum Dei, non
statim in primo instanti conceptionis pervenit, sed primo fuit caro concepta, et postmodum
assumpta. (IIIa q. 33 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod Augustinus dicit, in libro de fide ad Petrum, firmissime tene,
et nullatenus dubites carnem Christi non fuisse conceptam in utero virginis priusquam
susciperetur a verbo. (IIIa q. 33 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, proprie dicimus Deum factum esse
hominem, non autem proprie dicimus quod homo factus sit Deus, quia scilicet Deus assumpsit
sibi id quod est hominis; non autem praeexstitit id quod est hominis, quasi per se
subsistens, antequam susciperetur a verbo. Si autem caro Christi fuisset concepta
antequam susciperetur a verbo, habuisset aliquando aliquam hypostasim praeter hypostasim
verbi Dei. Quod est contra rationem incarnationis, secundum quam ponimus verbum Dei
esse unitum humanae naturae, et omnibus partibus eius, in unitate hypostasis, nec
fuit conveniens quod hypostasim praeexistentem humanae naturae, vel alicuius partis
eius, verbum Dei sua assumptione destrueret. Et ideo contra fidem est dicere quod
caro Christi prius fuerit concepta, et postmodum assumpta a verbo Dei. (IIIa q. 33 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod, si caro Christi non fuisset in instanti formata seu
concepta, sed per temporis successionem, oporteret alterum duorum sequi, vel quod
assumptum nondum esset caro; vel quod prius esset conceptio carnis quam eius assumptio.
Sed quia ponimus conceptionem in instanti esse perfectam, consequens est quod in illa
carne simul fuit concipi et conceptum esse. Et sic, ut dicit Augustinus, in libro
de fide ad Petrum, dicimus ipsum Dei verbum suae carnis acceptione conceptum, ipsamque
carnem verbi incarnatione conceptam. (IIIa q. 33 a. 3 ad 1)
Et per hoc patet responsio ad secundum. Nam simul dum caro illa concipitur, concepta
est et animatur. (IIIa q. 33 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod in mysterio incarnationis non consideratur ascensus, quasi
alicuius praeexistentis proficientis usque ad unionis dignitatem, sicut posuit Photinus
haereticus. Sed potius ibi consideratur descensus, secundum quod perfectum Dei verbum
imperfectionem naturae nostrae sibi assumpsit; secundum illud Ioan. VI, descendi de
caelo. (IIIa q. 33 a. 3 ad 3)
Articulus 4. Was Christus’ ontvangenis natuurlijk?
Dit artikel is beschikbaar in Nederlandse vertaling, maar die kan
slechts gepubliceerd worden na correctie van de tekstherkenning van de ingescande PDF. Wil je deze website
helpen vervolledigen, neem dan contact op met info@gelovenleren.net!
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod conceptio Christi fuerit naturalis. Secundum
enim conceptionem carnis Christus dicitur filius hominis. Est autem verus et naturalis
hominis filius, sicut et verus et naturalis Dei filius. Ergo eius conceptio fuit naturalis. (IIIa q. 33 a. 4 arg. 1)
Praeterea, nulla creatura producit operationem miraculosam. Sed conceptio Christi
attribuitur beatae virgini, quae est pura creatura, dicitur enim quod virgo Christum
concepit. Ergo videtur quod non sit miraculosa, sed naturalis conceptio. (IIIa q. 33 a. 4 arg. 2)
Praeterea, ad hoc quod aliqua transmutatio sit naturalis, sufficit quod principium
passivum sit naturale, ut supra habitum est. Sed principium passivum ex parte matris
in conceptione Christi fuit naturale, ut ex dictis patet. Ergo conceptio Christi fuit
naturalis. (IIIa q. 33 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod Dionysius dicit, in epistola ad Caium monachum, super hominem
operatur Christus ea quae sunt hominis, et hoc monstrat virgo supernaturaliter concipiens. (IIIa q. 33 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut Ambrosius dicit, in libro de incarnatione, multa in
hoc mysterio et secundum naturam invenies, et ultra naturam. Si enim consideremus
id quod est ex parte materiae conceptus, quam mater ministravit, totum est naturale.
Si vero consideremus id quod est ex parte virtutis activae, totum est miraculosum.
Et quia unumquodque magis iudicatur secundum formam quam secundum materiam; et similiter
secundum agens quam secundum patiens, inde est quod conceptio Christi debet dici simpliciter
miraculosa et supernaturalis, sed secundum aliquid naturalis. (IIIa q. 33 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Christus dicitur naturalis filius hominis inquantum habet
naturam humanam veram, per quam est filius hominis, licet eam miraculose habuerit,
sicut caecus illuminatus videt naturaliter per potentiam visivam quam miraculose accepit. (IIIa q. 33 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod conceptio attribuitur beatae virgini, non tanquam principio
activo, sed quia ministravit materiam conceptui, et in eius utero est conceptio celebrata. (IIIa q. 33 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod principium passivum naturale sufficit ad transmutationem
naturalem quando naturali et consueto modo movetur a principio activo proprio. Sed
hoc in proposito non habet locum. Et ideo conceptio illa non potest dici simpliciter
naturalis. (IIIa q. 33 a. 4 ad 3)