Deinde conſiderandum eſt de locutionibus Angelorum. Et circa hoc quaeruntur quinque. Primo, utrum unus Angelus loquatur alii. Secundo, utrum inferior ſuperiori. Tertio, utrum Angelus Deo. Quarto, utrum in locutione Angeli aliquid diſtantia localis operetur. Quinto, utrum locutionem unius Angeli ad alterum omnes cognoſcant. (Ia q. 107 pr.)
Ad primum ſic proceditur. Videtur quod unus Angelus alteri non loquatur. Dicit enim Gregorius, XVIII Moral., quod in ſtatu reſurrectionis uniuſcuiuſque mentem ab alterius oculis membrorum corpulentia non abſcondit. Multo igitur minus mens unius Angeli abſconditur ab altero. Sed locutio eſt ad manifeſtandum alteri quod latet in mente. Non igitur oportet quod unus Angelus alteri loquatur. (Ia q. 107 a. 1 arg. 1)
Praeterea, duplex eſt locutio, interior, per quam aliquis ſibi ipſi loquitur; et exterior, per quam aliquis loquitur alteri. Exterior autem locutio fit per aliquod ſenſibile ſignum, puta voce vel nutu vel aliquo corporis membro, puta lingua vel digito, quae Angelis competere non poſſunt. Ergo unus Angelus alteri non loquitur. (Ia q. 107 a. 1 arg. 2)
Praeterea, loquens excitat audientem ut attendat ſuae locutioni. Sed non videtur per quid unus Angelus excitet alium ad attendendum, hoc enim fit apud nos aliquo ſenſibili ſigno. Ergo unus Angelus non loquitur alteri. (Ia q. 107 a. 1 arg. 3)
Sed contra eſt quod dicitur I Cor. XIII, ſi linguis hominum loquar et Angelorum. (Ia q. 107 a. 1 s. c.)
Reſpondeo dicendum quod in Angelis eſt aliqua locutio, ſed, ſicut dicit Gregorius II Moral., dignum eſt ut mens noſtra, qualitatem corporeae locutionis excedens, ad ſublimes atque incognitos modos locutionis intimae ſuſpendatur. Ad intelligendum igitur qualiter unus Angelus alii loquatur, conſiderandum eſt quod, ſicut ſupra diximus cum de actibus et potentiis animae ageretur, voluntas movet intellectum ad ſuam operationem. Intelligibile autem eſt in intellectu tripliciter, primo quidem, habitualiter, vel ſecundum memoriam, ut Auguſtinus dicit; ſecundo autem, ut in actu conſideratum vel conceptum; tertio, ut ad aliud relatum. Manifeſtum eſt autem quod de primo gradu in ſecundum transfertur intelligibile per imperium voluntatis, unde in definitione habitus dicitur, quo quis utitur cum voluerit. Similiter autem et de ſecundo gradu transfertur in tertium per voluntatem, nam per voluntatem conceptus mentis ordinatur ad alterum, puta vel ad agendum aliquid, vel ad manifeſtandum alteri. Quando autem mens convertit ſe ad actu conſiderandum quod habet in habitu, loquitur aliquis ſibi ipſi, nam ipſe conceptus mentis interius verbum vocatur. Ex hoc vero quod conceptus mentis angelicae ordinatur ad manifeſtandum alteri, per voluntatem ipſius Angeli, conceptus mentis unius Angeli innoteſcit alteri, et ſic loquitur unus Angelus alteri. Nihil eſt enim aliud loqui ad alterum, quam conceptum mentis alteri manifeſtare. (Ia q. 107 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod in nobis interior mentis conceptus quaſi duplici obſtaculo clauditur. Primo quidem, ipſa voluntate, quae conceptum intellectus poteſt retinere interius, vel ad extra ordinare. Et quantum ad hoc, mentem unius nullus alius poteſt videre niſi ſolus Deus; ſecundum illud I Cor. II, quae ſunt hominis, nemo novit niſi ſpiritus hominis, qui in ipſo eſt. Secundo autem clauditur mens hominis ab alio homine per groſſitiem corporis. Unde cum etiam voluntas ordinat conceptum mentis ad manifeſtandum alteri, non ſtatim cognoſcitur ab alio, ſed oportet aliquod ſignum ſenſibile adhibere. Et hoc eſt quod Gregorius dicit, II Moral., alienis oculis intra ſecretum mentis, quaſi poſt parietem corporis ſtamus, ſed cum manifeſtare noſmetipſos cupimus, quaſi per linguae ianuam egredimur, ut quales ſumus intrinſecus, oſtendamus. Hoc autem obſtaculum non habet Angelus. Et ideo quam cito vult manifeſtare ſuum conceptum, ſtatim alius cognoſcit. (Ia q. 107 a. 1 ad 1)
Ad ſecundum dicendum quod locutio exterior quae fit per vocem, eſt nobis neceſſaria propter obſtaculum corporis. Unde non convenit Angelo, ſed ſola locutio interior; ad quam pertinet non ſolum quod loquatur ſibi interius concipiendo, ſed etiam quod ordinet per voluntatem ad alterius manifeſtationem. Et ſic lingua Angelorum metaphorice dicitur ipſa virtus Angeli, qua conceptum ſuum manifeſtat. (Ia q. 107 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, quantum ad Angelos bonos, qui ſemper ſe invicem vident in verbo, non eſſet neceſſarium ponere aliquid excitativum, quia ſicut unus ſemper videt alium, ita ſemper videt quidquid in eo eſt ad ſe ordinatum. Sed quia etiam in ſtatu naturae conditae ſibi invicem loqui poterant, et mali Angeli etiam nunc ſibi invicem loquuntur; dicendum eſt quod, ſicut ſenſus movetur a ſenſibili, ita intellectus movetur ab intelligibili. Sicut ergo per ſignum ſenſibile excitatur ſenſus, ita per aliquam virtutem intelligibilem poteſt excitari mens Angeli ad attendendum. (Ia q. 107 a. 1 ad 3)
Ad ſecundum ſic proceditur. Videtur quod inferior Angelus ſuperiori non loquatur. Quia ſuper illud I Cor. XIII, ſi linguis hominum loquar et Angelorum, dicit Gloſſa quod locutiones Angelorum ſunt illuminationes, quibus ſuperiores illuminant inferiores. Sed inferiores nunquam illuminant ſuperiores, ut ſupra dictum eſt. Ergo nec inferiores ſuperioribus loquuntur. (Ia q. 107 a. 2 arg. 1)
Praeterea, ſupra dictum eſt quod illuminare nihil eſt aliud quam illud quod eſt alicui manifeſtum, alteri manifeſtare. Sed hoc idem eſt loqui. Ergo idem eſt loqui, et illuminare, et ſic idem quod prius. (Ia q. 107 a. 2 arg. 2)
Praeterea, Gregorius dicit, II Moral., quod Deus ad Angelos loquitur, eo ipſo quod eorum cordibus occulta ſua inviſibilia oſtendit. Sed hoc ipſum eſt illuminare. Ergo omnis Dei locutio eſt illuminatio. Pari ergo ratione, omnis Angeli locutio eſt illuminatio. Nullo ergo modo Angelus inferior ſuperiori loqui poteſt. (Ia q. 107 a. 2 arg. 3)
Sed contra eſt quod, ſicut Dionyſius exponit VII Cael. Hier., inferiores Angeli ſuperioribus dixerunt, quis eſt iſte rex gloriae? (Ia q. 107 a. 2 s. c.)
Reſpondeo dicendum quod Angeli inferiores ſuperioribus loqui poſſunt. Ad cuius evidentiam, conſiderandum eſt quod omnis illuminatio eſt locutio in Angelis, ſed non omnis locutio eſt illuminatio. Quia ſicut dictum eſt, Angelum loqui Angelo nihil aliud eſt quam conceptum ſuum ordinare ad hoc ut ei innoteſcat, per propriam voluntatem. Ea vero quae mente concipiuntur, ad duplex principium referri poſſunt, ſcilicet ad ipſum Deum, qui eſt prima veritas; et ad voluntatem intelligentis, per quam aliquid actu conſideramus. Quia vero veritas eſt lumen intellectus, et regula omnis veritatis eſt ipſe Deus; manifeſtatio eius quod mente concipitur, ſecundum quod dependet a prima veritate, et locutio eſt et illuminatio; puta ſi unus homo dicat alii, caelum eſt a Deo creatum, vel, homo eſt animal. Sed manifeſtatio eorum quae dependent ex voluntate intelligentis, non poteſt dici illuminatio, ſed locutio tantum; puta ſi aliquis alteri dicat, volo hoc addiſcere, volo hoc vel illud facere. Cuius ratio eſt, quia voluntas creata non eſt lux, nec regula veritatis, ſed participans lucem, unde communicare ea quae ſunt a voluntate creata, inquantum huiuſmodi, non eſt illuminare. Non enim pertinet ad perfectionem intellectus mei, quid tu velis, vel quid tu intelligas, cognoſcere, ſed ſolum quid rei veritas habeat. Manifeſtum eſt autem quod Angeli dicuntur ſuperiores vel inferiores per comparationem ad hoc principium quod eſt Deus. Et ideo illuminatio, quae dependet a principio quod eſt Deus, ſolum per ſuperiores Angelos ad inferiores deducitur. Sed in ordine ad principium quod eſt voluntas, ipſe volens eſt primus et ſupremus. Et ideo manifeſtatio eorum quae ad voluntatem pertinent, per ipſum volentem deducitur ad alios quoſcumque. Et quantum ad hoc, et ſuperiores inferioribus, et inferiores ſuperioribus loquuntur. (Ia q. 107 a. 2 co.)
Et per hoc patet ſolutio ad primum, et ad ſecundum. (Ia q. 107 a. 2 ad 1)
Ad tertium dicendum quod omnis Dei locutio ad Angelos eſt illuminatio, quia cum voluntas Dei ſit regula veritatis, etiam ſcire quid Deus velit, pertinet ad perfectionem et illuminationem mentis creatae. Sed non eſt eadem ratio de voluntate Angeli, ut dictum eſt. (Ia q. 107 a. 2 ad 3)
Ad tertium ſic proceditur. Videtur quod Angelus Deo non loquatur. Locutio enim eſt ad manifeſtandum aliquid alteri. Sed Angelus nihil poteſt manifeſtare Deo, qui omnia novit. Ergo Angelus non loquitur Deo. (Ia q. 107 a. 3 arg. 1)
Praeterea, loqui eſt ordinare conceptum intellectus ad alterum, ut dictum eſt. Sed Angelus ſemper conceptum ſuae mentis ordinat in Deum. Si ergo aliquando Deo loquitur, ſemper Deo loquitur, quod poteſt videri alicui inconveniens, cum aliquando Angelus Angelo loquatur. Videtur ergo quod Angelus nunquam loquatur Deo. (Ia q. 107 a. 3 arg. 2)
Sed contra eſt quod dicitur Zachar. I, reſpondit Angelus domini, et dixit, domine exercituum, uſquequo non miſereberis Ieruſalem? Loquitur ergo Angelus Deo. (Ia q. 107 a. 3 s. c.)
Reſpondeo dicendum quod, ſicut dictum eſt, locutio Angeli eſt per hoc, quod conceptus mentis ordinatur ad alterum. Sed aliquid ordinatur ad alterum dupliciter. Uno modo, ad hoc quod communicet alteri; ſicut in rebus naturalibus agens ordinatur ad patiens et in locutione humana doctor ordinatur ad diſcipulum. Et quantum ad hoc, nullo modo Angelus loquitur Deo, neque de his quae ad rerum veritatem pertinent, neque de his quae dependent a voluntate creata, quia Deus eſt omnis veritatis et omnis voluntatis principium et conditor. Alio modo ordinatur aliquid ad alterum, ut ab eo aliquid accipiat; ſicut in rebus naturalibus paſſivum ad agens, et in locutione humana diſcipulus ad magiſtrum. Et hoc modo Angelus loquitur Deo, vel conſultando divinam voluntatem de agendis; vel eius excellentiam, quam nunquam comprehendit, admirando; ſicut Gregorius dicit, II Moral., quod Angeli loquuntur Deo, cum per hoc quod ſuper ſemetipſos reſpiciunt, in motum admirationis ſurgunt. (Ia q. 107 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod locutio non ſemper eſt ad manifeſtandum alteri; ſed quandoque ad hoc ordinatur finaliter, ut loquenti aliquid manifeſtetur; ſicut cum diſcipulus quaerit aliquid a magiſtro. (Ia q. 107 a. 3 ad 1)
Ad ſecundum dicendum quod locutione qua Angeli loquuntur Deo laudantes ipſum et admirantes, ſemper Angeli Deo loquuntur. Sed locutione qua eius ſapientiam conſulunt ſuper agendis, tunc ei loquuntur, quando aliquod novum per eos agendum occurrit, ſuper quo deſiderant illuminari. (Ia q. 107 a. 3 ad 2)
Ad quartum ſic proceditur. Videtur quod localis diſtantia operetur aliquid in locutione angelica. Sicut enim dicit Damaſcenus, Angelus ubi eſt, ibi operatur. Locutio autem eſt quaedam operatio Angeli. Cum ergo Angelus ſit in determinato loco, videtur quod uſque ad determinatam loci diſtantiam Angelus loqui poſſit. (Ia q. 107 a. 4 arg. 1)
Praeterea, clamor loquentis fit propter diſtantiam audientis. Sed Iſaiae VI dicitur de Seraphim, quod clamabat alter ad alterum. Ergo videtur quod in locutione Angelorum aliquid operetur localis diſtantia. (Ia q. 107 a. 4 arg. 2)
Sed contra eſt quod, ſicut dicitur Luc. XVI, dives in Inferno poſitus loquebatur Abrahae, non impediente locali diſtantia. Multo igitur minus localis diſtantia poteſt impedire locutionem unius Angeli ad alterum. (Ia q. 107 a. 4 s. c.)
Reſpondeo dicendum quod locutio Angeli in intellectuali operatione conſiſtit, ut ex dictis patet. Intellectualis autem operatio Angeli omnino abſtracta eſt a loco et tempore, nam etiam noſtra intellectualis operatio eſt per abſtractionem ab hic et nunc, niſi per accidens ex parte phantaſmatum, quae in Angelis nulla ſunt. In eo autem quod eſt omnino abſtractum a loco et tempore, nihil operatur neque temporis diverſitas, neque loci diſtantia. Unde in locutione Angeli nullum impedimentum facit diſtantia loci. (Ia q. 107 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod locutio Angeli, ſicut dictum eſt, eſt locutio interior, quae tamen ab alio percipitur, et ideo eſt in Angelo loquente, et per conſequens ubi eſt Angelus loquens. Sed ſicut diſtantia localis non impedit quin unus Angelus alium videre poſſit; ita etiam non impedit quin percipiat quod in eo ad ſe ordinatur, quod eſt eius locutionem percipere. (Ia q. 107 a. 4 ad 1)
Ad ſecundum dicendum quod clamor ille non eſt vocis corporeae, qui fit propter diſtantiam loci; ſed ſignificat magnitudinem rei quae dicebatur, vel magnitudinem affectus, ſecundum quod dicit Gregorius, II Moral., tanto quiſque minus clamat, quanto minus deſiderat. (Ia q. 107 a. 4 ad 2)
Ad quintum ſic proceditur. Videtur quod locutionem unius Angeli ad alterum omnes cognoſcant. Quod enim unius hominis locutionem non omnes audiant, facit inaequalis loci diſtantia. Sed in locutione Angeli nihil operatur localis diſtantia, ut dictum eſt. Ergo uno Angelo loquente ad alterum, omnes percipiunt. (Ia q. 107 a. 5 arg. 1)
Praeterea, omnes Angeli communicant in virtute intelligendi. Si ergo conceptus mentis unius ordinatus ad alterum cognoſcitur ab uno, pari ratione cognoſcitur ab aliis. (Ia q. 107 a. 5 arg. 2)
Praeterea, illuminatio eſt quaedam ſpecies locutionis. Sed illuminatio unius Angeli ab altero, pervenit ad omnes Angelos, quia, ut Dionyſius dicit XV cap. Cael. Hier., unaquaeque caeleſtis eſſentia intelligentiam ſibi traditam aliis communicat. Ergo et locutio unius Angeli ad alterum, ad omnes perducitur. (Ia q. 107 a. 5 arg. 3)
Sed contra eſt quod unus homo poteſt alteri ſoli loqui. Multo igitur magis hoc in Angelis eſſe poteſt. (Ia q. 107 a. 5 s. c.)
Reſpondeo dicendum quod, ſicut ſupra dictum eſt, conceptus mentis unius Angeli percipi poteſt ab altero, per hoc quod ille cuius eſt conceptus, ſua voluntate ordinat ipſum ad alterum. Poteſt autem ex aliqua cauſa ordinari aliquid ad unum, et non ad alterum. Et ideo poteſt conceptus unius ab aliquo uno cognoſci, et non ab aliis. Et ſic locutionem unius Angeli ad alterum poteſt percipere unus abſque aliis, non quidem impediente diſtantia locali, ſed hoc faciente voluntaria ordinatione, ut dictum eſt. (Ia q. 107 a. 5 co.)
Unde patet reſponſio ad primum et ſecundum. (Ia q. 107 a. 5 ad 1)
Ad tertium dicendum quod illuminatio eſt de his quae emanant a prima regula veritatis, quae eſt principium commune omnium Angelorum, et ideo illuminationes ſunt omnibus communes. Sed locutio poteſt eſſe de his quae ordinantur ad principium voluntatis creatae, quod eſt proprium unicuique Angelo, et ideo non oportet quod huiuſmodi locutiones ſint omnibus communes. (Ia q. 107 a. 5 ad 3)