Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling
Prooemium
Deinde considerandum est de causa peccati ex parte hominis. Cum autem homo sit causa
peccati alteri homini exterius suggerendo, sicut et Diabolus, habet quendam specialem
modum causandi peccatum in alterum per originem. Unde de peccato originali dicendum
est. Circa quod tria consideranda occurrunt, primo, de eius traductione; secundo,
de eius essentia; tertio, de eius subiecto. Circa primum quaeruntur quinque. Primo,
utrum primum peccatum hominis derivetur per originem in posteros. Secundo, utrum omnia
alia peccata primi parentis, vel etiam aliorum parentum, per originem in posteros
deriventur. Tertio, utrum peccatum originale derivetur ad omnes qui ex Adam per viam
seminis generantur. Quarto, utrum derivaretur ad illos qui miraculose ex aliqua parte
humani corporis formarentur. Quinto, utrum si femina peccasset, viro non peccante,
traduceretur originale peccatum. (Ia-IIae q. 81 pr.)
Articulus 1.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod primum peccatum primi parentis non traducatur
ad alios per originem. Dicitur enim Ezech. XVIII, filius non portabit iniquitatem
patris. Portaret autem, si ab eo iniquitatem traheret. Ergo nullus trahit ab aliquo
parentum per originem aliquod peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 1 arg. 1)
Praeterea, accidens non traducitur per originem, nisi traducto subiecto, eo quod accidens
non transit de subiecto in subiectum. Sed anima rationalis, quae est subiectum culpae,
non traducitur per originem, ut in primo ostensum est. Ergo neque aliqua culpa per
originem traduci potest. (Ia-IIae q. 81 a. 1 arg. 2)
Praeterea, omne illud quod traducitur per originem humanam, causatur ex semine. Sed
semen non potest causare peccatum, eo quod caret rationali parte animae, quae sola
potest esse causa peccati. Ergo nullum peccatum potest trahi per originem. (Ia-IIae q. 81 a. 1 arg. 3)
Praeterea, quod est perfectius in natura, virtuosius est ad agendum. Sed caro perfecta
non potest inficere animam sibi unitam, alioquin anima non posset emundari a culpa
originali dum est carni unita. Ergo multo minus semen potest inficere animam. (Ia-IIae q. 81 a. 1 arg. 4)
Praeterea, philosophus dicit, in III Ethic., quod propter naturam turpes nullus increpat,
sed eos qui propter desidiam et negligentiam. Dicuntur autem natura turpes qui habent
turpitudinem ex sua origine. Ergo nihil quod est per originem, est increpabile, neque
peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 1 arg. 5)
Sed contra est quod apostolus dicit, Rom. V, per unum hominem peccatum in hunc mundum
intravit. Quod non potest intelligi per modum imitationis, propter hoc quod dicitur
Sap. II, invidia Diaboli mors intravit in orbem terrarum. Restat ergo quod per originem
a primo homine peccatum in mundo intravit. (Ia-IIae q. 81 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod secundum fidem Catholicam est tenendum quod primum peccatum
primi hominis originaliter transit in posteros. Propter quod etiam pueri mox nati
deferuntur ad Baptismum, tanquam ab aliqua infectione culpae abluendi. Contrarium
autem est haeresis Pelagianae, ut patet per Augustinum in plurimis suis libris. Ad
investigandum autem qualiter peccatum primi parentis originaliter possit transire
in posteros, diversi diversis viis processerunt. Quidam enim, considerantes quod peccati
subiectum est anima rationalis, posuerunt quod cum semine rationalis anima traducatur,
ut sic ex infecta anima animae infectae derivari videantur. Alii vero, hoc repudiantes
tanquam erroneum, conati sunt ostendere quomodo culpa animae parentis traducitur in
prolem, etiam si anima non traducatur, per hoc quod corporis defectus traducuntur
a parente in prolem, sicut si leprosus generat leprosum, et podagricus podagricum,
propter aliquam corruptionem seminis, licet talis corruptio non dicatur lepra vel
podagra. Cum autem corpus sit proportionatum animae, et defectus animae redundent
in corpus, et e converso; simili modo dicunt quod culpabilis defectus animae per traductionem
seminis in prolem derivatur, quamvis semen actualiter non sit culpae subiectum. Sed
omnes huiusmodi viae insufficientes sunt. Quia dato quod aliqui defectus corporales
a parente transeant in prolem per originem; et etiam aliqui defectus animae ex consequenti,
propter corporis indispositionem, sicut interdum ex fatuis fatui generantur, tamen
hoc ipsum quod est ex origine aliquem defectum habere, videtur excludere rationem
culpae, de cuius ratione est quod sit voluntaria. Unde etiam posito quod anima rationalis
traduceretur, ex hoc ipso quod infectio animae prolis non esset in eius voluntate,
amitteret rationem culpae obligantis ad poenam, quia, ut philosophus dicit in III
Ethic., nullus improperabit caeco nato, sed magis miserebitur. Et ideo alia via procedendum
est, dicendo quod omnes homines qui nascuntur ex Adam, possunt considerari ut unus
homo, inquantum conveniunt in natura, quam a primo parente accipiunt; secundum quod
in civilibus omnes qui sunt unius communitatis, reputantur quasi unum corpus, et tota
communitas quasi unus homo. Porphyrius etiam dicit quod participatione speciei plures
homines sunt unus homo. Sic igitur multi homines ex Adam derivati, sunt tanquam multa
membra unius corporis. Actus autem unius membri corporalis, puta manus, non est voluntarius
voluntate ipsius manus, sed voluntate animae, quae primo movet membra. Unde homicidium
quod manus committit, non imputaretur manui ad peccatum, si consideraretur manus secundum
se ut divisa a corpore, sed imputatur ei inquantum est aliquid hominis quod movetur
a primo principio motivo hominis. Sic igitur inordinatio quae est in isto homine,
ex Adam generato, non est voluntaria voluntate ipsius sed voluntate primi parentis,
qui movet motione generationis omnes qui ex eius origine derivantur, sicut voluntas
animae movet omnia membra ad actum. Unde peccatum quod sic a primo parente in posteros
derivatur, dicitur originale, sicut peccatum quod ab anima derivatur ad membra corporis,
dicitur actuale. Et sicut peccatum actuale quod per membrum aliquod committitur, non
est peccatum illius membri nisi inquantum illud membrum est aliquid ipsius hominis,
propter quod vocatur peccatum humanum; ita peccatum originale non est peccatum huius
personae, nisi inquantum haec persona recipit naturam a primo parente. Unde et vocatur
peccatum naturae; secundum illud Ephes. II, eramus natura filii irae. (Ia-IIae q. 81 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod filius dicitur non portare peccatum patris, quia non
punitur pro peccato patris, nisi sit particeps culpae. Et sic est in proposito, derivatur
enim per originem culpa a patre in filium, sicut et peccatum actuale per imitationem. (Ia-IIae q. 81 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod, etsi anima non traducatur, quia virtus seminis non potest
causare animam rationalem; movet tamen ad ipsam dispositive. Unde per virtutem seminis
traducitur humana natura a parente in prolem, et simul cum natura naturae infectio,
ex hoc enim fit iste qui nascitur consors culpae primi parentis, quod naturam ab eo
sortitur per quandam generativam motionem. (Ia-IIae q. 81 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, etsi culpa non sit actu in semine, est tamen ibi virtute
humana natura, quam concomitatur talis culpa. (Ia-IIae q. 81 a. 1 ad 3)
Ad quartum dicendum quod semen est principium generationis, quae est proprius actus
naturae, eius propagationi deserviens. Et ideo magis inficitur anima per semen quam
per carnem iam perfectam, quae iam determinata est ad personam. (Ia-IIae q. 81 a. 1 ad 4)
Ad quintum dicendum quod illud quod est per originem, non est increpabile, si consideretur
iste qui nascitur secundum se. Sed si consideretur prout refertur ad aliquod principium,
sic potest esse ei increpabile, sicut aliquis qui nascitur patitur ignominiam generis
ex culpa alicuius progenitorum causatam. (Ia-IIae q. 81 a. 1 ad 5)
Articulus 2.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod etiam alia peccata vel ipsius primi parentis,
vel proximorum parentum, traducantur in posteros. Poena enim nunquam debetur nisi
culpae. Sed aliqui puniuntur iudicio divino pro peccato proximorum parentum; secundum
illud Exod. XX, ego sum Deus Zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam
et quartam generationem. Iudicio etiam humano, in crimine laesae maiestatis, filii
exheredantur pro peccato parentum. Ergo etiam culpa proximorum parentum transit ad
posteros. (Ia-IIae q. 81 a. 2 arg. 1)
Praeterea, magis potest transferre in alterum id quod habet aliquis a seipso, quam
id quod habet ex alio, sicut ignis magis potest calefacere quam aqua calefacta, sed
homo transfert in prolem per originem peccatum quod habet ab Adam. Ergo multo magis
peccatum quod ipse commisit. (Ia-IIae q. 81 a. 2 arg. 2)
Praeterea, ideo contrahimus a primo parente peccatum originale, quia in eo fuimus
sicut in principio naturae, quam ipse corrupit. Sed similiter fuimus in proximis parentibus
sicut in quibusdam principiis naturae, quae etsi sit corrupta, potest adhuc magis
corrumpi per peccatum, secundum illud Apoc. ult., qui in sordibus est, sordescat adhuc.
Ergo filii contrahunt peccata proximorum parentum per originem, sicut et primi parentis. (Ia-IIae q. 81 a. 2 arg. 3)
Sed contra, bonum est magis diffusivum sui quam malum. Sed merita proximorum parentum
non traducuntur ad posteros. Ergo multo minus peccata. (Ia-IIae q. 81 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod Augustinus hanc quaestionem movet in Enchiridio, et insolutam
relinquit. Sed si quis diligenter attendit, impossibile est quod aliqua peccata proximorum
parentum, vel etiam primi parentis praeter primum, per originem traducantur. Cuius
ratio est quia homo generat sibi idem in specie, non autem secundum individuum. Et
ideo ea quae directe pertinent ad individuum, sicut personales actus et quae ad eos
pertinent, non traducuntur a parentibus in filios, non enim grammaticus traducit in
filium scientiam grammaticae, quam proprio studio acquisivit. Sed ea quae pertinent
ad naturam speciei, traducuntur a parentibus in filios, nisi sit defectus naturae,
sicut oculatus generat oculatum, nisi natura deficiat. Et si natura sit fortis, etiam
aliqua accidentia individualia propagantur in filios, pertinentia ad dispositionem
naturae, sicut velocitas corporis, bonitas ingenii, et alia huiusmodi, nullo autem
modo ea quae sunt pure personalia, ut dictum est. Sicut autem ad personam pertinet
aliquid secundum seipsam, et aliquid ex dono gratiae; ita etiam ad naturam potest
aliquid pertinere secundum seipsam, scilicet quod causatur ex principiis eius, et
aliquid ex dono gratiae. Et hoc modo iustitia originalis, sicut in primo dictum est,
erat quoddam donum gratiae toti humanae naturae divinitus collatum in primo parente.
Quod quidem primus homo amisit per primum peccatum. Unde sicut illa originalis iustitia
traducta fuisset in posteros simul cum natura, ita etiam inordinatio opposita. Sed
alia peccata actualia vel primi parentis vel aliorum, non corrumpunt naturam quantum
ad id quod naturae est; sed solum quantum ad id quod personae est, idest secundum
pronitatem ad actum. Unde alia peccata non traducuntur. (Ia-IIae q. 81 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod poena spirituali, sicut Augustinus dicit in epistola
ad avitum, nunquam puniuntur filii pro parentibus, nisi communicent in culpa, vel
per originem vel per imitationem, quia omnes animae immediate sunt Dei, ut dicitur
Ezech. XVIII. Sed poena corporali interdum, iudicio divino vel humano, puniuntur filii
pro parentibus, inquantum filius est aliquid patris secundum corpus. (Ia-IIae q. 81 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod illud quod habet aliquis ex se, magis potest traducere,
dummodo sit traducibile. Sed peccata actualia proximorum parentum non sunt traducibilia,
quia sunt pure personalia, ut dictum est. (Ia-IIae q. 81 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod primum peccatum corrumpit naturam humanam corruptione ad
naturam pertinente, alia vero peccata corrumpunt eam corruptione pertinente ad solam
personam. (Ia-IIae q. 81 a. 2 ad 3)
Articulus 3.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod peccatum primi parentis non transeat per originem
in omnes homines. Mors enim est poena consequens originale peccatum. Sed non omnes
qui procedunt seminaliter ex Adam, morientur, illi enim qui vivi reperientur in adventu
domini, nunquam morientur, ut videtur per quod dicitur I Thessal. IV, nos qui vivimus,
non praeveniemus in adventu domini eos qui dormierunt. Ergo illi non contrahunt originale
peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 3 arg. 1)
Praeterea, nullus dat alteri quod ipse non habet. Sed homo baptizatus non habet peccatum
originale. Ergo non traducit ipsum in prolem. (Ia-IIae q. 81 a. 3 arg. 2)
Praeterea, donum Christi est maius quam peccatum Adae, ut apostolus dicit, Rom. V.
Sed donum Christi non transit in omnes homines. Ergo nec peccatum Adae. (Ia-IIae q. 81 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus dicit, Rom. V, mors in omnes pertransiit, in quo omnes
peccaverunt. (Ia-IIae q. 81 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod secundum fidem Catholicam firmiter est tenendum quod omnes
homines, praeter solum Christum, ex Adam derivati, peccatum originale ex eo contrahunt,
alioquin non omnes indigerent redemptione quae est per Christum; quod est erroneum.
Ratio autem sumi potest ex hoc quod supra dictum est, quod sic ex peccato primi parentis
traducitur culpa originalis in posteros, sicut a voluntate animae per motionem membrorum
traducitur peccatum actuale ad membra corporis. Manifestum est autem quod peccatum
actuale traduci potest ad omnia membra quae nata sunt moveri a voluntate. Unde et
culpa originalis traducitur ad omnes illos qui moventur ab Adam motione generationis. (Ia-IIae q. 81 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod probabilius et communius tenetur quod omnes illi qui
in adventu domini reperientur, morientur, et post modicum resurgent, ut in tertio
plenius dicetur. Si tamen hoc verum sit quod alii dicunt, quod illi nunquam morientur,
sicut Hieronymus narrat diversorum opiniones in quadam epistola ad Minerium, de resurrectione
carnis; dicendum est ad argumentum, quod illi etsi non moriantur, est tamen in eis
reatus mortis, sed poena aufertur a Deo, qui etiam peccatorum actualium poenas condonare
potest. (Ia-IIae q. 81 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod peccatum originale per Baptismum aufertur reatu, inquantum
anima recuperat gratiam quantum ad mentem. Remanet tamen peccatum originale actu quantum
ad fomitem, qui est inordinatio inferiorum partium animae et ipsius corporis, secundum
quod homo generat, et non secundum mentem. Et ideo baptizati traducunt peccatum originale,
non enim generant inquantum sunt renovati per Baptismum, sed inquantum retinent adhuc
aliquid de vetustate primi peccati. (Ia-IIae q. 81 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut peccatum Adae traducitur in omnes qui ab Adam corporaliter
generantur, ita gratia Christi traducitur in omnes qui ab eo spiritualiter generantur
per fidem et Baptismum, et non solum ad removendam culpam primi parentis, sed etiam
ad removendum peccata actualia, et ad introducendum in gloriam. (Ia-IIae q. 81 a. 3 ad 3)
Articulus 4.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod, si aliquis formaretur ex carne humana miraculose,
contraheret originale peccatum. Dicit enim quaedam Glossa Gen. IV, quod in lumbis
Adae fuit tota posteritas corrupta, quia non est separata prius in loco vitae, sed
postea in loco exilii. Sed si aliquis homo sic formaretur sicut dictum est, caro eius
separaretur in loco exilii. Ergo contraheret originale peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 4 arg. 1)
Praeterea, peccatum originale causatur in nobis inquantum anima inficitur ex carne.
Sed caro tota hominis est infecta. Ergo ex quacumque parte carnis homo formaretur,
anima eius inficeretur infectione originalis peccati. (Ia-IIae q. 81 a. 4 arg. 2)
Praeterea, peccatum originale a primo parente pervenit in omnes, inquantum omnes in
eo peccante fuerunt. Sed illi qui ex carne humana formarentur, in Adam fuissent. Ergo
peccatum originale contraherent. (Ia-IIae q. 81 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quia non fuissent in Adam secundum seminalem rationem; quod solum causat
traductionem peccati originalis, ut Augustinus dicit, X super Gen. ad Litt. (Ia-IIae q. 81 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut iam dictum est, peccatum originale a primo parente
traducitur in posteros, inquantum moventur ab ipso per generationem, sicut membra
moventur ab anima ad peccatum actuale. Non autem est motio ad generationem nisi per
virtutem activam in generatione. Unde illi soli peccatum originale contrahunt, qui
ab Adam descendunt per virtutem activam in generatione originaliter ab Adam derivatam,
quod est secundum seminalem rationem ab eo descendere, nam ratio seminalis nihil aliud
est quam vis activa in generatione. Si autem aliquis formaretur virtute divina ex
carne humana, manifestum est quod vis activa non derivaretur ab Adam. Unde non contraheret
peccatum originale, sicut nec actus manus pertineret ad peccatum humanum, si manus
non moveretur a voluntate hominis, sed ab aliquo extrinseco movente. (Ia-IIae q. 81 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod Adam non fuit in loco exilii nisi post peccatum. Unde
non propter locum exilii, sed propter peccatum, traducitur originalis culpa ad eos
ad quos activa eius generatio pervenit. (Ia-IIae q. 81 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod caro non inficit animam nisi inquantum est principium activum
in generatione, ut dictum est. (Ia-IIae q. 81 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ille qui formaretur ex carne humana, fuisset in Adam secundum
corpulentam substantiam; sed non secundum seminalem rationem, ut dictum est. Et ideo
non contraheret originale peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 4 ad 3)
Articulus 5.
Ad quintum sic proceditur. Videtur quod, si Adam non peccasset, Eva peccante, filii
originale peccatum contraherent. Peccatum enim originale a parentibus contrahimus,
inquantum in eis fuimus, secundum illud apostoli, Rom. V, in quo omnes peccaverunt.
Sed sicut homo praeexistit in patre suo, ita in matre. Ergo ex peccato matris homo
peccatum originale contraheret, sicut et ex peccato patris. (Ia-IIae q. 81 a. 5 arg. 1)
Praeterea, si Eva peccasset, Adam non peccante, filii passibiles et mortales nascerentur,
mater enim dat materiam in generatione, ut dicit philosophus, in II de Generat. Animal.;
mors autem, et omnis passibilitas, provenit ex necessitate materiae. Sed passibilitas
et necessitas moriendi sunt poena peccati originalis. Ergo, si Eva peccasset, Adam
non peccante, filii contraherent originale peccatum. (Ia-IIae q. 81 a. 5 arg. 2)
Praeterea, Damascenus dicit, in libro III, quod spiritus sanctus praevenit in virginem,
de qua Christus erat absque peccato originali nasciturus, purgans eam. Sed illa purgatio
non fuisset necessaria, si infectio originalis peccati non traheretur ex matre. Ergo
infectio originalis peccati ex matre trahitur. Et sic, Eva peccante, eius filii peccatum
originale contraherent, etiam si Adam non peccasset. (Ia-IIae q. 81 a. 5 arg. 3)
Sed contra est quod apostolus dicit, Rom. V, per unum hominem peccatum in hunc mundum
intravit. Magis autem fuisset dicendum quod per duos intrasset, cum ambo peccaverint;
vel potius per mulierem, quae primo peccavit; si femina peccatum originale in prolem
transmitteret. Non ergo peccatum originale derivatur in filios a matre, sed a patre. (Ia-IIae q. 81 a. 5 s. c.)
Respondeo dicendum quod huius dubitationis solutio ex praemissis apparet. Dictum est
enim supra quod peccatum originale a primo parente traducitur inquantum ipse movet
ad generationem natorum, unde dictum est quod, si materialiter tantum aliquis ex carne
humana generaretur, originale peccatum non contraheret. Manifestum est autem secundum
doctrinam philosophorum, quod principium activum in generatione est a patre, materiam
autem mater ministrat. Unde peccatum originale non contrahitur a matre, sed a patre.
Et secundum hoc, si, Adam non peccante, Eva peccasset, filii originale peccatum non
contraherent. E converso autem esset, si Adam peccasset, et Eva non peccasset. (Ia-IIae q. 81 a. 5 co.)
Ad primum ergo dicendum quod in patre praeexistit filius sicut in principio activo,
sed in matre sicut in principio materiali et passivo. Unde non est similis ratio. (Ia-IIae q. 81 a. 5 ad 1)
Ad secundum dicendum quod quibusdam videtur quod, Eva peccante, si Adam non peccasset,
filii essent immunes a culpa, paterentur tamen necessitatem moriendi, et alias passibilitates
provenientes ex necessitate materiae, quam mater ministrat, non sub ratione poenae,
sed sicut quosdam naturales defectus. Sed hoc non videtur conveniens. Immortalitas
enim et impassibilitas primi status non erat ex conditione materiae, ut in primo dictum
est; sed ex originali iustitiae, per quam corpus subdebatur animae, quandiu anima
esset subiecta Deo. Defectus autem originalis iustitiae est peccatum originale. Si
igitur, Adam non peccante, peccatum originale non transfunderetur in posteros propter
peccatum Evae; manifestum est quod in filiis non esset defectus originalis iustitiae.
Unde non esset in eis passibilitas vel necessitas moriendi. (Ia-IIae q. 81 a. 5 ad 2)
Ad tertium dicendum quod illa purgatio praeveniens in beata virgine, non requirebatur
ad auferendum transfusionem originalis peccati, sed quia oportebat ut mater Dei maxima
puritate niteret. Non enim est aliquid digne receptaculum Dei, nisi sit mundum; secundum
illud Psalmi XCII, domum tuam, domine, decet sanctitudo. (Ia-IIae q. 81 a. 5 ad 3)