Deze Quaestio is niet beschikbaar in Nederlandse vertaling
Prooemium
Deinde considerandum est de audacia. Et circa hoc quaeruntur quatuor. Primo, utrum
audacia sit contraria timori. Secundo, quomodo audacia se habeat ad spem. Tertio,
de causa audaciae. Quarto, de effectus ipsius. (Ia-IIae q. 45 pr.)
Articulus 1.
Ad primum sic proceditur. Videtur quod audacia non contrarietur timori. Dicit enim
Augustinus, in libro octoginta trium quaest., quod audacia vitium est. Vitium autem
virtuti contrariatur. Cum ergo timor non sit virtus, sed passio, videtur quod timori
non contrarietur audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 1 arg. 1)
Praeterea, uni unum est contrarium. Sed timori contrariatur spes. Non ergo contrariatur
ei audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 1 arg. 2)
Praeterea, unaquaeque passio excludit passionem oppositam. Sed id quod excluditur
per timorem, est securitas, dicit enim Augustinus, II Confess., quod timor securitati
praecavet ergo securitas contrariatur timori. Non ergo audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 1 arg. 3)
Sed contra est quod philosophus dicit, in II Rhetoric., quod audacia est timori contraria. (Ia-IIae q. 45 a. 1 s. c.)
Respondeo dicendum quod de ratione contrariorum est quod maxime a se distent, ut dicitur
in X Metaphys. Illud autem quod maxime distat a timore, est audacia, timor enim refugit
nocumentum futurum, propter eius victoriam super ipsum timentem; sed audacia aggreditur
periculum imminens, propter victoriam sui supra ipsum periculum. Unde manifeste timori
contrariatur audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 1 co.)
Ad primum ergo dicendum quod ira et audacia, et omnium passionum nomina, dupliciter
accipi possunt. Uno modo, secundum quod important absolute motus appetitus sensitivi
in aliquod obiectum bonum vel malum, et sic sunt nomina passionum. Alio modo, secundum
quod simul cum huiusmodi motu important recessum ab ordine rationis, et sic sunt nomina
vitiorum. Et hoc modo loquitur Augustinus de audacia, sed nos loquimur nunc de audacia
secundum primum modum. (Ia-IIae q. 45 a. 1 ad 1)
Ad secundum dicendum quod uni secundum idem, non sunt plura contraria, sed secundum
diversa, nihil prohibet uni plura contrariari. Et sic dictum est supra quod passiones
irascibilis habent duplicem contrarietatem, unam secundum oppositionem boni et mali,
et sic timor contrariatur spei; aliam secundum oppositionem accessus et recessus,
et sic timori contrariatur audacia, spei vero desperatio. (Ia-IIae q. 45 a. 1 ad 2)
Ad tertium dicendum quod securitas non significat aliquid contrarium timori, sed solam
timoris exclusionem, ille enim dicitur esse securus, qui non timet. Unde securitas
opponitur timori sicut privatio, audacia autem sicut contrarium. Et sicut contrarium
includit in se privationem, ita audacia securitatem. (Ia-IIae q. 45 a. 1 ad 3)
Articulus 2.
Ad secundum sic proceditur. Videtur quod audacia non consequatur spem. Audacia enim
est respectu malorum et terribilium, ut dicitur in III Ethic. Spes autem respicit
bonum. Ut supra dictum est. Ergo habent diversa obiecta, et non sunt unius ordinis.
Non ergo audacia consequitur spem. (Ia-IIae q. 45 a. 2 arg. 1)
Praeterea, sicut audacia contrariatur timori, ita desperatio spei. Sed timor non sequitur
desperationem, quinimmo desperatio excludit timorem. Ut philosophus dicit, in II Rhetoric.
Ergo audacia non consequitur spem. (Ia-IIae q. 45 a. 2 arg. 2)
Praeterea, audacia intendit quoddam bonum, scilicet victoriam. Sed tendere in bonum
arduum pertinet ad spem. Ergo audacia est idem spei. Non ergo consequitur ad spem. (Ia-IIae q. 45 a. 2 arg. 3)
Sed contra est quod philosophus dicit, in III Ethic., quod illi qui sunt bonae spei,
sunt audaces. Videtur ergo audacia consequi spem. (Ia-IIae q. 45 a. 2 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut iam pluries dictum est, omnes huiusmodi passiones animae
ad appetitivam potentiam pertinent. Omnis autem motus appetitivae potentiae reducitur
ad prosecutionem vel fugam. Prosecutio autem vel fuga est alicuius et per se, et per
accidens, per se quidem est prosecutio boni, fuga vero mali; per accidens autem potest
prosecutio esse mali, propter aliquod bonum adiunctum, et fuga boni, propter aliquod
malum adiunctum. Quod autem est per accidens, sequitur ad id quod est per se. Et ideo
prosecutio mali, sequitur prosecutionem boni, sicut et fuga boni sequitur fugam mali.
Haec autem quatuor pertinent ad quatuor passiones, nam prosecutio boni pertinet ad
spem, fuga mali ad timorem, insecutio mali terribilis pertinet ad audaciam, fuga vero
boni pertinet ad desperationem. Unde sequitur quod audacia consequitur ad spem, ex
hoc enim quod aliquis sperat superare terribile imminens, ex hoc audacter insequitur
ipsum. Ad timorem vero sequitur desperatio, ideo enim aliquis desperat, quia timet
difficultatem quae est circa bonum sperandum. (Ia-IIae q. 45 a. 2 co.)
Ad primum ergo dicendum quod ratio sequeretur, si bonum et malum essent obiecta non
habentia ordinem ad invicem. Sed quia malum habet aliquem ordinem ad bonum, est enim
posterius bono, sicut privatio habitu; ideo audacia, quae insequitur malum, est post
spem, quae insequitur bonum. (Ia-IIae q. 45 a. 2 ad 1)
Ad secundum dicendum quod, etsi bonum simpliciter sit prius quam malum, tamen fuga
per prius debetur malo quam bono, sicut insecutio per prius debetur bono quam malo.
Et ideo sicut spes est prior quam audacia, ita timor est prior quam desperatio. Et
sicut ex timore non semper sequitur desperatio, sed quando fuerit intensus; ita ex
spe non semper sequitur audacia, sed quando fuerit vehemens. (Ia-IIae q. 45 a. 2 ad 2)
Ad tertium dicendum quod audacia, licet sit circa malum cui coniunctum est bonum victoriae
secundum aestimationem audacis, tamen respicit malum, bonum vero adiunctum respicit
spes. Et similiter desperatio respicit bonum directe, quod refugit, malum vero adiunctum
respicit timor. Unde, proprie loquendo, audacia non est pars spei, sed eius effectus,
sicut nec desperatio est pars timoris, sed eius effectus. Et propter hoc etiam audacia
principalis passio esse non potest. (Ia-IIae q. 45 a. 2 ad 3)
Articulus 3.
Ad tertium sic proceditur. Videtur quod defectus aliquis sit causa audaciae. Dicit
enim philosophus, in libro de problematibus, quod amatores vini sunt fortes et audaces.
Sed ex vino sequitur defectus ebrietatis. Ergo audacia causatur ex aliquo defectu. (Ia-IIae q. 45 a. 3 arg. 1)
Praeterea, philosophus dicit, in II Rhetoric., quod inexperti periculorum sunt audaces.
Sed inexperientia defectus quidam est. Ergo audacia ex defectu causatur. (Ia-IIae q. 45 a. 3 arg. 2)
Praeterea, iniusta passi audaciores esse solent; sicut etiam bestiae cum percutiuntur,
ut dicitur in III Ethic. Sed iniustum pati ad defectum pertinet. Ergo audacia ex aliquo
defectu causatur. (Ia-IIae q. 45 a. 3 arg. 3)
Sed contra est quod philosophus dicit, in II Rhetoric., quod causa audaciae est, cum
in phantasia spes fuerit salutarium ut prope existentium, timendorum autem aut non
entium, aut longe entium. Sed id quod pertinet ad defectum, vel pertinet ad salutarium
remotionem, vel ad terribilium propinquitatem. Ergo nihil quod ad defectum pertinet,
est causa audaciae. (Ia-IIae q. 45 a. 3 s. c.)
Respondeo dicendum quod, sicut supra dictum est, audacia consequitur spem, et contrariatur
timori, unde quaecumque nata sunt causare spem, vel excludere timorem, sunt causa
audaciae. Quia vero timor et spes, et etiam audacia, cum sint passiones quaedam, consistunt
in motu appetitus et in quadam transmutatione corporali; dupliciter potest accipi
causa audaciae, sive quantum ad provocationem spei, sive quantum ad exclusionem timoris,
uno modo quidem, ex parte appetitivi motus; alio vero modo, ex parte transmutationis
corporalis. Ex parte quidem appetitivi motus, qui sequitur apprehensionem, provocatur
spes causans audaciam, per ea quae faciunt nos aestimare quod possibile sit adipisci
victoriam; vel secundum propriam potentiam, sicut fortitudo corporis, experientia
in periculis, multitudo pecuniarum, et alia huiusmodi; sive per potentiam aliorum,
sicut multitudo amicorum vel quorumcumque auxiliantium, et praecipue si homo confidat
de auxilio divino; unde illi qui se bene habent ad divina, audaciores sunt, ut etiam
philosophus dicit, in II Rhetoric. Timor autem excluditur, secundum istum modum, per
remotionem terribilium appropinquantium, puta quia homo non habet inimicos, quia nulli
nocuit, quia non videt aliquod periculum imminere; illis enim videntur maxime pericula
imminere, qui aliis nocuerunt. Ex parte vero transmutationis corporalis, causatur
audacia per provocationem spei et exclusionem timoris, ex his quae faciunt caliditatem
circa cor. Unde philosophus dicit, in libro de partibus animalium, quod illi qui habent
parvum cor secundum quantitatem, sunt magis audaces; et animalia habentia magnum cor
secundum quantitatem, sunt timida, quia calor naturalis non tantum potest calefacere
magnum cor; sicut parvum, sicut ignis non tantum potest calefacere magnam domum, sicut
parvam. Et in libro de problematibus dicit quod habentes pulmonem sanguineum, sunt
audaciores, propter caliditatem cordis exinde consequentem. Et ibidem dicit quod vini
amatores sunt magis audaces, propter caliditatem vini, unde et supra dictum est quod
ebrietas facit ad bonitatem spei, caliditas enim cordis repellit timorem, et causat
spem, propter cordis extensionem et amplificationem. (Ia-IIae q. 45 a. 3 co.)
Ad primum ergo dicendum quod ebrietas causat audaciam, non inquantum est defectus,
sed inquantum facit cordis dilatationem, et inquantum etiam facit aestimationem cuiusdam
magnitudinis. (Ia-IIae q. 45 a. 3 ad 1)
Ad secundum dicendum quod illi qui sunt inexperti periculorum, sunt audaciores, non
propter defectum, sed per accidens, inquantum scilicet, propter inexperientiam, neque
debilitatem suam cognoscunt, neque praesentiam periculorum. Et ita, per subtractionem
causae timoris, sequitur audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 3 ad 2)
Ad tertium dicendum quod, sicut philosophus dicit in II Rhetoric., iniustum passi
redduntur audaciores, quia aestimant quod Deus iniustum passis auxilium ferat. Et
sic patet quod nullus defectus causat audaciam nisi per accidens, inquantum scilicet
habet adiunctam aliquam excellentiam, vel veram vel aestimatam, vel ex parte sui vel
ex parte alterius. (Ia-IIae q. 45 a. 3 ad 3)
Articulus 4.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod audaces non sint promptiores in principio
quam in ipsis periculis. Tremor enim ex timore causatur, qui contrariatur audaciae,
ut ex dictis patet. Sed audaces quandoque in principio tremunt, ut philosophus dicit,
in libro de problematibus. Ergo non sunt promptiores in principio quam in ipsis periculis
existentes. (Ia-IIae q. 45 a. 4 arg. 1)
Praeterea, per augmentum obiecti augetur passio, sicut si bonum est amabile, et magis
bonum est magis amabile. Sed arduum est obiectum audaciae. Augmentato ergo arduo,
augmentatur audacia. Sed magis fit arduum et difficile periculum, quando est praesens.
Ergo debet tunc magis crescere audacia. (Ia-IIae q. 45 a. 4 arg. 2)
Praeterea, ex vulneribus inflictis provocatur ira. Sed ira causat audaciam, dicit
enim philosophus, in II Rhetoric., quod ira est ausivum. Ergo quando iam sunt in ipsis
periculis, et percutiuntur, videtur quod magis audaces reddantur. (Ia-IIae q. 45 a. 4 arg. 3)
Sed contra est quod dicitur in III Ethic., quod audaces praevolantes sunt et volentes
ante pericula, in ipsis autem discedunt. (Ia-IIae q. 45 a. 4 s. c.)
Respondeo dicendum quod audacia, cum sit quidam motus appetitus sensitivi, sequitur
apprehensionem sensitivae virtutis. Virtus autem sensitiva non est collativa nec inquisitiva
singulorum quae circumstant rem, sed subitum habet iudicium. Contingit autem quandoque
quod secundum subitam apprehensionem non possunt cognosci omnia quae difficultatem
in aliquo negotio afferunt, unde surgit audaciae motus ad aggrediendum periculum.
Unde quando iam experiuntur ipsum periculum, sentiunt maiorem difficultatem quam aestimaverunt.
Et ideo deficiunt. Sed ratio est discussiva omnium quae afferunt difficultatem negotio.
Et ideo fortes, qui ex iudicio rationis aggrediuntur pericula, in principio videntur
remissi, quia non passi, sed cum deliberatione debita aggrediuntur. Quando autem sunt
in ipsis periculis, non experiuntur aliquid improvisum; sed quandoque minora illis
quae praecogitaverunt. Et ideo magis persistunt. Vel etiam quia propter bonum virtutis
pericula aggrediuntur, cuius boni voluntas in eis perseverat, quantacumque sint pericula.
Audaces autem, propter solam aestimationem facientem spem et excludentem timorem,
sicut dictum est. (Ia-IIae q. 45 a. 4 co.)
Ad primum ergo dicendum quod etiam in audacibus accidit tremor, propter revocationem
caloris ab exterioribus ad interiora, sicut etiam in timentibus. Sed in audacibus
revocatur calor ad cor, in timentibus autem, ad inferiora. (Ia-IIae q. 45 a. 4 ad 1)
Ad secundum dicendum quod obiectum amoris est simpliciter bonum, unde augmentatum
simpliciter augmentat amorem. Sed obiectum audaciae est compositum ex bono et malo;
et motus audaciae in malum, praesupponit motum spei in bonum. Et ideo si tantum addatur
de arduitate ad periculum quod excedat spem, non sequetur motus audaciae, sed diminuetur.
Si tamen sit motus audaciae, quanto maius est periculum, tanto maior audacia reputatur. (Ia-IIae q. 45 a. 4 ad 2)
Ad tertium dicendum quod ex laesione non causatur ira, nisi supposita aliqua spe,
ut infra dicetur. Et ideo si fuerit tantum periculum quod excedat spem victoriae,
non sequetur ira. Sed verum est quod, si ira sequatur, audacia augebitur. (Ia-IIae q. 45 a. 4 ad 3)